Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
·
KatarzynaWądOLny‑tatar
dia-isynchronicznymiprzejawamitemporalności,chwiląieonem2.
Oszczególnejeks-centrycznościzmiennegoieskapistycznegopod-
miotuwierszypoetki,penetrującegoobszaryperyferyjneipogranicza
doświadczenia,pisałajużdawniejGrażynaBorkowska,formułując
trafnewnioski,dotycząceświato(p)ogląduSzymborskiej,choćuwagi
tedzisiajzyskiwałybyinny,bonaprzykładposthumanistyczny,kon-
tekst:„Cudświatatopozaspekulatywnycudtrwania,wgruncierzeczy
wrogisamoswojej,odrębnejipojedynczejistocieludzkiej,któranie
zadowalasięudziałem,leczdążydopełnejpodmiotowości”3.
Szymborskajakoosoba,alerównieżjakokonstruktorkapodmiotów
wierszyczyfelietonistka,unikałaekspozycjiprywatnejrzeczywistości,
kierującsiękujednostkowymizbiorowymludzkimdoświadczeniom,
wpisanymwplanyhistoriiiaktualności,obejmującymdziedziny
życiaspołecznego:moralność,prawo,język,powołującedoistnienia
rozmaiteinstytucje.Nieprzestawałapytaćosposobyichfunkcjono-
wania,jednocześniejekwestionując,stawiającwstanpodejrzenia.
Niesposóbtu,oczywiście,przedstawićanalizposzczególnychwier-
szy,któreilustrowałybyteprocesy,alegdybyodnieśćsięprzynaj-
mniejdojednegozutworów-np.WszystkoztomuChwila-można
uchwycićmetajęzykowycharakterpoezjiSzymborskiejjakoprzejaw
ograniczonegozaufaniado(ludzkiej,takżejęzykowo-symbolicznej)
rzeczywistościidystansudoniej,przyjednoczesnymrespektowaniu
ontologiiprzypadkuipodziwiedlaróżnorodnościnaturalnychform
życia.Podziałykategorialno-epistemologicznewtwórczościautor-
kiKońcaipoczątku,jeśliistnieją,sąchwilowenietworząprostych
opozycji:ludzkie-nie-ludzkie4.Decydująotymdynamicznesytua-
cje(auto)ekskluzjii(auto)inkluzji,wyłączającepodmiotzdziedzin
życiaspołecznegoczybiologicznegoiwłączającewtesfery.Leksem
Kwszystko’stajesięwewspomnianymlirykureprezentacjąsystemu
2Pomiędzyretencjąiprotencjączasu,chwiląjakonanokategorią,iwiecznością-
jakoprojektemczasu,sytuowałapoezjęSzymborskiejDanutaOpacka-Walasek(eadem,
Chwileieony.ObrazyczasuwpolskiejpoezjidrugiejpołowyXXwieku,Wydawnictwo
UniwersytetuŚląskiego,Katowice2005).
3G.Borkowska,Szymborskaeks‑centryczna,„TekstyDrugie”1991,nr4,s.50-51.
4Szymborskanieuprawiapoetykiwyraźnychantynomii,mimożestosujeefekty
binarneiopozycje,nietworząonejednakoczywistychkoincydencji,jakwpuencie
wierszaNiebo:„Mojeznakiszczególne/tozachwytirozpacz”
.Znakomiciepokazała
toJoannaGromek-Illg,piszącszczególnąbiografię(Szymborska.Znakiszczególne.Bio‑
grafawewnętrzna,SIWZnak,Kraków2020),dowodzącistotytychstanówireakcji
jakosygnałówwewnętrznegoświatapoetki.
