Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
TABU–DOBRYPOCZĄTEK
przezemniezakazymagiczno-religijne,notowaneobficieprzezbadaczykultury
ludowej,zasługująnamianotabu?Czyichbadaniewartopoprzedzaćstudium
generalnejantropologicznejinstytucjitabu,czyprzydasiętodoichzrozumie-
nia?Iwkońcu:czywspółczesne,zupełniezdesakralizowanekulturoweunika-
niatopostacietegosamegozjawiska?
Tabutotermin,któryenigmatycznościzawdzięczaswąużyteczność.
Jegosenswydajesięzawieraćjakieśalikwotyznaczeniowe,elementyniejako
nadmiarowe,niewchodzącewskładprecyzyjnieustalonejdefinicji,ajednaksta-
nowiąceojegopełnej,prawdziwejpostaci.Przezswojeniedookreślenieoddaje
owointrygująceumysłsplątanie,obecnewróżnychformułachipostawach.Ich
kategoryczność,skrajnainiejednoznacznaemocjonalność(respekt,wręczstrach,
aleiodraza)czynawetprymarność,sugerują,żechodzituojakiśniezbywalny
składnikludzkiejnatury,jejrdzeńczyopokę,coś,cojestsłuszneizasadne;ale
zarazemstojąwrażącejsprzecznościzrozumem,którynieznajdujedlanich
łatwegowyjaśnienia.
Warchaicznymtabuzdająsięmieszaćróżneuczucia:respektspołeczny,
grozareligij
nailękmagiczno-demoniczny.Aleprzecieżtabunierozgrywasię
wyłączniewludzkichumysłach,ajeślidonichtrafia,toniepojawiasięprze-
cieżzpowietrza,nazasadziejakichśmentalnychfal.Pamiętajmy,żewwielu
wypadkachstoizanimczyjaśmniejlubbardziejformalnawładza,jakaśspo-
łecznaczypolitycznainstytucja,mającamoczakazywania.Złożonośćczysto
intelektualnych,myślowychaspektówtegozjawiska,jegowieloznacznalogika
ijegoduchoweskomplikowanie–atogłównietymiaspektamitabubędę
zajmowaćsięwtejpracy–niemogąprzesłaniaćfaktu,żejegowdrażanie,
egzekwowanieikaraniezanaruszeniatoobszarrzeczywistościspołecznej;tak
samospołecznymzjawiskiemsąteżlęki,stresyipatologiepsychiczne,panują-
cewgrupach,wktórychzakazyirygorymająszczególniesurowycharakter.
Nawetwewspółczesnych,poWeberowskuodczarowanychrozumieniach
tegoterminu,obecnyjestpewienpozaracjonalnyzespółreakcji
niejasnych:
stłumienie,unikanie,obawaoprzekroczenie,powstrzymywaniesię,wstyd;ogra-
niczeniatenakładajakiśwewnętrznycenzor,niepodlegającywładzyrozumu.
Analizęegzotycznychtabuutrudniato,żewidentycznymjęzykuwyrażanesą
nakazyizolacjiobiektówzarównouznawanychzaświęte,jakimającychwy-
raźnyzwiązekzesferąnieczystościciała,społecznieważnychimarginalnych.
Karyzanaruszenieodwołująsiędomoralnościrozumianejreligijnie(grzech,
awięcwinaiewentualniepóźniejszaboskakara),aleteżmogądziałaćnie-
zależnieodwinymoralnej,zeskutecznościąmagiczną,tzn.bezosobową,na-
tychmiastową,nibyładunekelektrycznyzgromadzonywniebezpiecznym
