Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Genezaipowstanietajnychsłużbpolicyjnychorazinstytucjitajnego...
25
którewogromnejwiększościuległyzniszczeniu.Napodstawienielicznychza-
chowanychdokumentóworazpublikacjimożemystwierdzić,żewokresiepo-
przedzającymrozbiorynaterenieRzeczypospolitejPolskiejfunkcjepolicyjne
pełniłastrażMarszałkaWielkiegoKoronnego,którejzadaniepolegałonaza-
pewnieniuporządkuwmiastach.Strażmarszałkowskabyłarównieżformacją
pomocnicząwstosunkudourzęduinstygatora,któryskupiałwswoimrękuza-
równowładzęsądowniczą,jakidochodzeniowo-śledczą.Funkcjępolicjiśled-
czejspełnialitakżetzw.szkolnicy,którzymielizazadanieniejawneśledzenie
przestępców36.
Poutracieniepodległościrodzimesłużbykryminalnezostałyzastąpionefor-
macjamipolicyjnymiRosji,PrusiAustrii.Wpoczątkowymokresietajnesłużby
policyjnepaństwzaborczychograniczałystosowanenaziemiachpolskichformy
niejawnegogromadzeniainformacjidoprzeprowadzaniakontrolikoresponden-
cji(perlustracje)37.Wykorzystanieinstytucjitajnegowspółpracownikaprzezofi-
cjalniedziałająceorganypublicznenastąpiłodopieropoutworzeniuKsięstwa
Warszawskiego,wktórymmetodadziałaniainstytucjipolicyjnychzostaładosto-
sowanadozałożeńkonstrukcyjnychpolicjifrancuskiej38.
Poklęscewojsknapoleońskichkażdezpaństwzaborczychprzystąpiłodo
tworzenianaziemiachpolskichsłużbzgodniezzałożeniamiprzyjętejprzezsie-
biepolitykibezpieczeństwa.Niestety,brakiodpowiednichprzekazówźródło-
wychuniemożliwiająpełneodtworzeniastrukturysłużbkryminalnychfunkcjo-
nującychnaobszarzeziempolskichwokresiezaborów.
Zdecydowanienajprostszewydajesięodtworzeniestrukturyorganówściga-
niafunkcjonującychnaobszarachzajętychprzezcarskąRosję.NaterenieKró-
lestwaPolskiegoorganemodpowiedzialnymzazwalczanieprzestępczościstała
sięKomisjaRządowaSprawWewnętrznychiPolicji.Formacjąbezpośredniojej
podlegającąbyłazarządzanaprzezMateuszaLubowidzkiegopolicjamunicypal-
na.Składałasięzwydziałuśledczego(indagacyjnego),wydziałusądowo-poli-
cyjnegodozwalczaniaprzestępstwpospolitych,urzędutargowo-tandetnego,
służbyrogatkowejorazstrażypolicyjnej.Opróczpolicjimunicypalnejfunkcjo-
nowałtakżeWydziałPolicjiSekretnej,składającysięzpodinspektora,policjan-
tai8dozorcówpodległychwiceprezydentowiWarszawy39.
Odrębnąformacjęstanowiłautworzonaw1816rokuzinicjatywygenerała
AleksandraRóżanieckiegożandarmeria.Jejzadaniembyłonchwytaniezbrod-
niarzów,ichstrzeżenie,przeprowadzanieichorazwięźniówwmiejscewskaza-
neprzezwładzesądownicze,śledzeniezbiegówiegzekwowanienależności
36MilewskiS.,s.2341235.
37StrzeleckiW.,s.68.
38AskenazyS.,s.279.
39KarpińskaM.(II),s.683.
