Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Genezaipowstanietajnychsłużbpolicyjnychorazinstytucjitajnego...
skarbowych[...]”.Żandarmeriarealizowaławyznaczonejejzadaniagłównie
przezinfiltracjęspołeczeństwaprzypomocyagentów40.
NiezależnieodsłużbpodległychbezpośredniowładzomKrólestwaPolskie-
gonajegoterenieoperacjeprowadziłytakżerosyjskietajnesłużby41.W1817
rokurozpoczęładziałalnośćWyższaWojskowaSekretnaPolicja,którapozor-
ganizowaniukancelariiWielkiegoKsięciaKonstantegoprzyjęłanazwęWyższej
TajnejPolicji.Dopracywpolicjiwyznaczanozaufanychurzędnikówrosyj-
skich,którychzadaniembyłokierowanieagentami(łazutczikami)działającymi
nacałymobszarzeKrólestwaPolskiego42.Początkowoinstytucjataobejmowała
jedyniejedenwydział,kierowanyprzezKonstantegoVanderNoota.W1821
rokupowołanotakżedrugiwydział,kierowanyprzezHenrykaMakrotta,
awrokpóźniejtrzeci,zajmującysięszpiegostwemdyplomatycznym43.
Podstawowymśrodkiemuzyskiwaniainformacjiwszystkichfunkcjonujących
podówczassłużbpolicyjnychbylitajniwspółpracownicy(ajenci).Kandydatów
naagentówwerbowanospośródosóbróżnegopochodzenia.Ichzadaniembyło
donoszenieowszelkichdziałaniachmogącychzaszkodzićinteresomwładzpań-
stwowych.Abyuniknąćdekonspiracji,wprowadzonosystempseudonimów,któ-
rymiagencipodpisywaliswojedoniesienia44.Zobawyprzeddekonspiracją
agenciunikalibezpośredniegokontaktuzprzedstawicielamiwładz.Wtymcelu
wynajmowalimieszkania,gdziepodnieobecnośćzwierzchnikówpozostawiali
doniesienia.Każdyagentmusiałbyćwciągniętynalistępłaciwłasnympodpi-
sempotwierdzićodbiórpensji.Szefowiebiurprowadzilitakżeklasyfikację,ze-
stawieniaisprawozdania,wktórychpodawalinazwiskawspółpracowników,
ocenialiichprzydatnośćorazefektypracy.
Wzależnościodstopniazaangażowaniawdziałalnośćwykrywcząagentów
dzielononatrzykategorie.Pierwsząstanowiliszpiedzy,którzyskładaliprzysię-
gęimieliobowiązekregularnegowykonywaniazleconychimzadańwzamian
zawypłacanemiesięcznielubtygodniowowynagrodzenie45.Drugagrupato
agenciniestali.Cizkoleiwspółpracowalizróżnymiwydziałamipolicjiidono-
siliokazjonalnielubbyliwynajmowanitylkodookreślonychzadań.Pobierali
wynagrodzeniezadzieńsłużbylubzawykonanezadanie.Ostatniąkategorię
tworzyliinformatorzy,którzypracowalidlaagentów,zpominięciemoficjalnej
strukturyzatrudnienia.Informatorzyzajmowalisiętymprocederemniezależnie
odswoichzajęćzawodowych,coumożliwiałoimzakonspirowanieswojej
współpracyzpolicją46.
40HarbutJ.S.,s.26.
41AbramskiJ.,KoniecznyJ.,s.126.
42WiechS.,CabanW.,s.11.
43TokarzW.,s.94.
44KarpińskaM.(II),s.692.
45AskenazyS.,s.297.
46EileH.,s.60.
