Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
tuwskazaćnatechnologicznenarzędziamasowejkontrolijednostek(internetoweIP,chipy,zdjęcia
satelitarne),zdrugiejzaśnanierównomiernymodelredystrybucjiwiedzytechnologicznej(np.
reglamentowanydostępdointernetu).
Wobuswychformachoddziaływania–zarównowtworzeniunowegoładu,jakijego
blokowaniu–technologiabowiemnietyleeliminujemożliwościalternatywne,aleraczej
delegalizujeje.Niesprawia,żestająsięoneniemoralne,aninieodbieraimnawetpopularności.
Czynijeniewidzialnymi,azatemrównieżnieistotnymi[50].Fetyszyzacjanowychregułdziałania
(przedewszystkimzwiększenieefektywnościi/lubwydajnościdziałań)skutkujeustanowieniem
swoistegomonopoluaksjologicznego.Polegaonnawypracowaniuwjednostkachprzekonania,
żejedynymwłaściwymłademjesttenwprowadzonynaskutekingerencjitechnologicznej,natomiast
stansprzedingerencjicechujenieadekwatność.JakpiszeJoannaKurczewska,porządek
technologiczny„»skazuje«stworzonyprzezsiebieświatspołecznynarestryktywnyihomogeniczny
charakterzasobuaksjologicznego.Zaprojektowanewtensposóbspołeczeństwomerytokratyczne
zostajejakby»przymuszone«domaksymalizowaniawartościtechnokratycznychtkwiących
–owielemniejdoskonale–wrzeczywistościspołeczeństwindustrialnych”[51].Stabilność
wyrosłegoztechnologicznejingerencjinowegoładugwarantujepodwójnalegitymizacja.Zjednej
stronyodpowiadazaniąautorytetnauki.Tkwiwtymmechanizmiepozytywistyczneprzekonanie
otym,żetylkodziałaniaopierającesięnanauceprowadządopostępu.Technologialokujewięc
wniejswojeuzasadnienieimamiącwizjąrozwojuspołeczeństwa,stawiasięrównocześnie
wpozycjiintegralnegoelementuspołeczeństwa,jakiczynnikafunkcjonującegoponadnim.
Zdrugiejnatomiaststronyuzasadnieniemnowegoładujestjegoprospektywność.Realizowany
zapomocątechnologiiprojektmawypełnićsiędopierowprzyszłości.Tymsamymwymykasię
więconbieżącymocenomi–choćnieepatujeprzymusem–realizowanyjestczęstowbrewgłosom
wyrażającymsprzeciwwobecnowegoładu.
Opróczzarysowanejpowyżejwizjizmiany,którastymulowanajestprzeztechnologię,
należałobyrównieżwskazać,żezmianataczęstoodbywasięwsposóbniemieszczącysięwramach
żadnegoracjonalnegomodelu.Wielokrotniebowiemimpulsemdozmianyniejeststwierdzenie
nieadekwatnościczypewnychbraków,aleinnenieumocowanesystemowoczynniki–przypadek,
irracjonalnedziałaniajednosteklubniespodziewaneichkonsekwencje.Wdyskursienaukowym
niejednokrotniepodkreślanajestosobnalogikadziałaniatechnologiiczyjejspecyficzny
samorozwój.Ellulzwracauwagę,żewdanejcywilizacjipostęptechnicznyjestnieodwracalny,
azmianazniązwiązanawykazujetendencjędorozwojuzgodnegozpostępemgeometrycznym,
aniearytmetycznym[52].Technologiarozwijasięwięcwsposóbnieobliczalnyitrudny
doopisania.Tymbardziejwięckonsekwencjesystemoweaplikowanychprzezniązmian
sąnieoczywiste.WwieluprzypadkachmożnawręczmówićoopisywanymprzezRaymonda
Boudonaefekcieodwrócenia[53].Efektodwróceniajestniepożądanąinieprzewidzianą
konsekwencjąjakiegośdziałania[54].Ztegotypuefektemmamywielokrotniedoczynienia
wkontekścieobecnościtechnologiiwżyciuspołecznym.Zaprzykładmożeposłużyćzastosowanie
silnikówparowychwprodukcjistatkówwXIXwieku.Opróczwzrostumobilnościjednostek
zaowocowałoonorównieżrozpowszechnieniemuprawyziemniakawIrlandiiorazzaraząospy
wśródIndian.Oczywiścietegotypusytuacjemająrównieżmiejscewodniesieniudoniemal
wszystkichwspółczesnychobszarówtechnologii.Wkonsekwencjiniesposóbjestopisaćaplikowane
przezniązmianywyłącznieprzezpryzmatracjonalnychkategorii.Zracjiwielokierunkowościoraz
niejasnejlogikioddziaływaniawymykająsięoneczęstosztywnymramommodelowegomyślenia.
Wtejsytuacjiwłaściwszymrozwiązaniembyłobydyskursywnepodążaniezaokreślonątechnologią
(awłaściwiejejreprezentacjami)orazśledzeniezmian,któreonapowoduje[55].
Sprawczośćczłowieka/sprawczośćtechnologii.Pytanieosprawstwowkontekścietechnologii
jestobecnenietylkowdyskursienaukowym.StanisławLemwSummatechnologiaezastanawiałsię
nadwzajemnymoddziaływaniemczłowiekaitechnologii:„Ktopowodujekim?Technologianami
