Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Koncepcjarewolucjiwsprawachwojskowych
29
sóbtworzeniadóbr.Cechącharakterystycznątejcywilizacjibyłamasowość(produk-
cji,dystrybucji,konsumpcji,środkówprzekazu,itd.).Symbolemdrugiejfalistałasię
fabrykailiniaprodukcyjna.Dlaspołeczeństwdrugiejfalitypowebyłytrzyinstytucje
społeczne:rodzinanuklearna(składającasięzojca,matkiikilkorgadzieci),szkołana
wzórfabrykiorazwielkakorporacja.Tofflerwyliczanastępującezasadyprzenikające
wszystkieaspektycywilizacjidrugiejfali:standaryzację,specjalizację,synchronizację,
koncentrację,maksymalizację,centralizacjęorazbiurokratyzację.Światopoglądepoki
przemysłowej–„industrealność”–możnastreścićzapomocątrzechhaseł:zasadypo-
stępu,linearnegowymiaruczasuorazatomizmu.
Trzeciafala,wedługTofflera,piszącegowroku1980,znajdowałasięwfazieza-
awansowanegorozwoju.Tworzysięcywilizacjapostindustrialnaopartanainformacji
iwiedzy.Jejsymbolemjestkomputer.Oznaczaonaodejścieodwielucechcywilizacji
drugiejfaliicharakteryzujesię:odmasowieniemśrodkówprzekazuprowadzącymdo
odmasowieniaumysłówludzkich,jakrównieżodmasowieniemprodukcji.Następuje
odejścieodstandaryzacji.
Tofflerowiepodjęliponowniewątkigospodarkitrzeciejfalioraznowychformzdo-
bywaniabogactwawswejnajnowszejksiążceRevolutionaryWealth(2006),pociąga-
jącjejeszczebardziejwprzyszłość.Zwiększasięzróżnicowaniewieluaspektówżycia
iludzkiejdziałalności,postępujedecentralizacjairegionalizacja,zasięgsprawowania
władzypaństwanarodowegozostajesilnieograniczony.Podstawowymaktoremwgo-
spodarcesąkorporacjeponadnarodoweopłaskimprzekrojuistrukturzesieci.Nanich
wzorujesięorganizacjęinnychinstytucjispołecznychipolitycznych.Rozwójtrzeciej
falipokrywasięmniejwięcejznarodzinamiwspółczesnejamerykańskiejrewolucji
wsprawachwojskowych.
TrzystopniowatypologiaTofflerajest,oczywiście,otwartanakrytykę,czegoświa-
domymbyłjużsamjejautor25.Pomijanaprzykładokresprzedagrarny,awięcprymi-
tywnyczyplemienny.Ogólniejednakpokrywasięzpowszechnympodziałemnato,
coprzednowoczesne,nowoczesneiponowoczesne,ztymżeokres„przednowoczesny”
obejmowałbyzarównopierwsząfalę(agrarną)Tofflera,jakiokresprzedagrarny26.Ro-
bertCooper,brytyjskidyplomataidoradcapremieraTonny’egoBlaira,zaproponował
klasyfikacjępaństwwłaśniewedletegotrzystopniowegopodziału,uwzględniająckry-
teriumrozwojupolitycznego27.Jegozdaniem,wewspółczesnymświeciewspółistnie-
jąpaństwaprzednowoczesne(pre-modern),nowoczesne(modern)orazponowoczesne
(post-modern)28.Cociekawe,jegopodziałwpewnejmierzenakładasięnakategorie
25„Kiedypodejmujesięsyntezęnatakwielkąskalę,trzebazkoniecznościupraszczać,uogólniaćikom-
prymować.[...]Wrezultacieniektórzyhistorycymogąniezgadzaćsięzmoimpodziałemcywilizacjina
zaledwietrzyepoki:pierwszafalaoznaczafazęrolniczą,drugafala–fazęprzemysłową,atrzeciafala–falę,
wktórąobecniewkraczamy”.Ibidem,s.35.
26PierwszaidrugafalaTofflerapokrywająsięztypamispołeczeństwwedługErnestaGellnera:agrar-
nychiindustrialnych,któreposłużyłytemuostatniemudoopisuiwyjaśnienia(wduchuteoriimodernizmu)
powstanianacjonalizmuoraznarodów(ErnerstGellner,Narodyinacjonalizm,PIW,Warszawa1991).
27ObecnieCooperjestod2002r.dyrektoremgeneralnymdosprawzagranicznychipolityczno-wojsko-
wychwSekretariacieGeneralnymRadyUniiEuropejskiej.
28RobertCooper,ThePost-ModernStateandtheWorldOrder,wydaniedrugie,DemosandtheForeign
PolicyCentre,London2000;Idem,Pękaniegranic.PorządekichaoswXXIwieku,MediaRodzina,Poznań
2005(wydanieoryginalne2003);Idem,ThePost-modernState[w:]Re-OrderingtheWorld:TheLong-term
