Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
powstania,tojednakpodkreślałpoświęceniejegouczestników.
J.Szujskisprzeciwiałsięnawoływaniudopolitycznegoostracy-
zmuwobecorganizatorówiuczestnikówpowstania.Byłzwolen-
nikiempowszechnejmoralnejamnestii.
Generalnaamnestiamiałasprzyjaćideowejreorientacji,która,
jaksądził,obejmowałacorazszerszekręgiuczestnikówpowsta-
nia.Klęskapowstaniabowiemcałkowiciepodważyładogmat
polskiegomyśleniaoniepodległościwkategoriachkonspiracji
izbrojnejirredenty.PoparciadlapolitykiugodyzAustriąze
stronyśrodowiskzaangażowanychwcześniejwakcjępowstań-
cząnieuzależniałodpotępieniaprzezniecałejtradycjiniepod-
ległościowej.
ZapewnienieJ.Szujskiegoopowszechnejzgodzienaprogram
porozumieniazrządemwiedeńskimdlawywalczeniakoncesji
narodowychokazałosięjednakprzedwczesne.WGalicjibowiem
pojawilisiędziałaczeemigracyjni,którzyagitowaliprzeciwko
utylitarnejpolitycekonserwatystów.Propagowalinanowoideę
tworzeniakonspiracyjnychorganizacji3.Wtakiejsytuacjiniepo-
zostałoJ.Szujskiemunicinnego,jakpodjąćpublicystycznąwalkę
zteorią,którejpolitycznyniebytogłosiłnawyrost.Ztymzamia-
remopublikowałw1867rokubroszurępt.flKilkaprawdzdziejów
naszychkurozważeniuwchwiliobecnej”,którejnajważniejszym
przesłaniemstałosięhasło:fldogrobuliberumconspiro”.
J.Szujskipodważyłideękonspiracjijakonieodłącznegoele-
mentupolskiegomyśleniaoniepodległymbycienarodu.Uznał
konspiracjęzazłokoniecznewynikająceztego,żedotejpory
górnewarstwyspołeczeństwapolskiego,zamiastgodnierepre-
zentowaćinteresnarodowy,wykazywałyobojętnośćdlasprawy
narodowej.Konspiracja–jegozdaniem–spełniłapozytywnąrolę,
alewnowychwarunkachustrojowychispołecznychstraciłarację
bytu.Pisał:flDzisiajposkończonymuwłaszczeniuprzyszłodotego,że
konspiracjamaabsolutnąniesłuszność!Dlaczego?Borok1863zamknął
nazawszeepokękonspiracji,niezostawiającanijednegoczłowiekaspo-
łecznieniewolnego”.
ArgumentacjaJ.Szujskiegobyławszakżenietrafna.Polskie
powstanianarodowebyłynaturypolitycznej,zmierzałydouzy-
skaniawłasnejpaństwowości.Niemiałycharakterurewolucji
3S.Pijaj,Międzypolskimpatriotyzmemahabsburskimlojalizmem.Polacywobec
przemianustrojowychmonarchiihabsburskiej(1866-1871),Kraków2003,s.61-63.
VII
