Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
społecznej.Niemniejjednaksłusznościpostawionejtezyupatry-
wałwtym,żewpolskichpowstaniachdążeniedoprzeprowa-
dzeniareformyspołecznejgórowałonadodzyskaniemniepod-
ległości.Wskutektegonastąpiłoutożsamienietychdwóchzadań
konspiracjidotegostopnia,żeflcelbranozaśrodek,aśrodekstawał
sięniepostrzeżeniejednymskutkiemicelem”.
J.Szujskizatemstarałsiętakzinterpretowaćporozbiorowe
dzieje,żeby,zjednejstrony,nienaruszyćżywejwświadomości
społecznejtradycjinarodowowyzwoleńczej,zdrugiej,byupra-
womocnićrezygnacjęzpolitykikonspiracjinarzeczlegalnych
formwalkiopoprawęnarodowegobytu.Ztegopowoduposłużył
sięargumentacjąmerytoryczniewątpliwą,aczkolwiekbardzo
błyskotliwąinośnąpolitycznie.
Ostateczniejednak,zdaniemJ.Szujskiego,oodrzuceniukon-
spiracji,jakometodypolitycznegodziałania,miałyzadecydować
realia,wjakichprzyszłożyćnarodowipolskiemupo1863roku.
OtokonstytucyjnaAustriapragnęłaporozumieniazGalicjąwdwa
latapozbrojnympowstaniuPolaków4.Zapewniałaoposzanowa-
niunarodowychprawludnościpolskiej.Czyniłaustępstwana
rzeczautonomicznegocharakteruprowincji.WinteresiePolaków
leżałoznalezieniepolitycznegomodusvivendizkatolickąAustrią,
któraniejakobyłaflskazana”namilitarnestarciezRosją.Tej
ostatniejteziepodporządkowanybyłcaływywódJ.Szujskiego.
Emigracyjnidemokraci,iichpoplecznicywkraju,nieprzy-
jęlihistoryczno-geopolitycznychuzasadnieńugodyzAustrią.
KrytykowaliJ.Szujskiegozato,żeniestawiałjasnocelupracy
organicznej,dojakiejnamawiałspołeczeństwo.Zarzucalimu,że
widziałwniejcelsamwsobie,bonieprzewidywałwprzyszłości
żadnejakcjiniepodległościowej.Znacznyodłampolskiejemigracji
pozostałwiernykoncepcjimyślipolitycznej,którazakładałakon-
spiracjęiogólnonarodowepowstanie,jakośrodekprowadzący
douzyskaniapolitycznejniezawisłości.
Postulatorganizowaniasiędonowegoczynuzbrojnegoprzy-
nosiłprawiekażdynumerNiepodległości,emigracyjnegoczasopi-
sma,któreprowadziłoostryspórzdoktrynąpolitycznąobecną
wpublicystyceJ.Szujskiego.Dlagronakrakowskiegoskupionego
wokółPrzegląduPolskiegorozprawieniesięzideąliberumconspiro
4Zob.A.Dziadzio,MonarchiakonstytucyjnawAustrii(1867-1914).Władza-oby-
watel-prawo.Kraków2002,s.19in.
VIII
