Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Kutekstologiiintegralnej
1.1.Tekstologiaijejdziały
Tekstologiajestnaukąotekstach,podobniejakfonologiajestnaukąofonemach,morfologia–naukąomorfemach,awersologia,
genologiaczyteatrologia–naukamiodpowiednio:owierszu,ogatunkachmowy,oteatrze.Jestintegralnączęściąnauk
filologicznych,zajmującychsięjęzykiemiliteraturąwróżnychkręgachnarodowychicywilizacyjnych.
Tekststałsiędziśprzedmiotemzainteresowanianietylkodyscyplinfilologicznych,badaczyjęzyka,literaturyikultury,alecorazczęściej
teżprasoznawców,specjalistówodmediów,reklamy,teatru,takżesocjologów,psychologówipolitologów;oddawnaproblemamitekstu
zajmowalisiębibliściitłumacze.
Sądzimy,żewspółcześnienajlepszeramydlatekstologiidajeantropologiasłowa,którapozwalaintegrowaćnapłaszczyźnie
kulturowej,społecznejipsychologicznejróżnorodneformykomunikacji,odsłowamówionego,poprzezkomunikatypisaneidrukowane
pozróżnicowaneidynamiczniesięrozwijające–elektroniczne.„Podejścieantropologiczne
–
czytamywe
Wstępie
do
Antropologiisłowa
–stwarzaszansę,byniepoprzestającnarejestracjitego,cozjawiskoweiwswojejzjawiskowościrozproszone,odczytywaćsensyifunkcje
zjawisk[...].Siłąantropologiizawszebyłoto,żedoprzedmiotuswoichbadańpodchodziłazpewnąhipotezącałości,żewkropliwody
–społecznościogarniającejsięwzrokiem–potrafiładostrzec«całyświat».[...]Siłąantropologiizawszeteżbyło[...]to,żerozpoznajeto,
coludzkie,awewszystkichludzkichwytworachludzkiwymiargruntuje”(Godlewski2003:8).
Naużyteknaszegoopracowanianieustanawiamysztywnegopodziałumiędzypodejściemlingwistycznymiliteraturoznawczym
dotekstu,przeciwnie,wmiaręmożliwościłączymyje,zgodniezintegracyjnymnastawieniemwspółczesnejfilologiiiantropologiisłowa,
jakiedominowałonakrakowskimZjeździePolonistówwroku2004(zob.Czermińskaiin.red.,2005).Jesttotakżezgodnezduchem
podstawyprogramowejprzyjętejdlaprzedmiotu„językpolski”przezMinisterstwoEdukacjiNarodowej(PP-JP2008).Nowyprogram
nawszystkichpoziomachedukacjimacharakter„tekstocentryczny”.
Autorzyksiążkiwychodząodnajbliższychimujęćlingwistycznych,alekierującsięinspiracjamiwspółczesnejlingwistykiantropologiczno-
kulturowejilingwistykikognitywnej(którewyszłypozatradycyjneramystrukturalizmuiswymibadaniamiobjęłyzagadnieniajęzykowego
obrazuświata,podmiotu-nadawcywypowiedzi,intencjikomunikacyjnych,podmiotowegopunktuwidzeniaiperspektywy,profilowania
bazowychstereotypowychwyobrażeńwróżnychideologiczniezorientowanychdyskursachpublicznych)–podążająwkierunkuujęć
integralnych.Zgodniezprzyjętąkoncepcjąodmianistylóworazzaleceniamimetodologówhumanistyki,wmiaręsystematycznieodwołują
siędonaturalnejpotocznejpraktykijęzykowejipotocznejwiedzyotekstach[1].
Lingwistycznezainteresowaniatekstemrozwijałysięwciąguostatnichkilkudziesięciulatpodnazwą„lingwistykitekstu”,„teoriitekstu”,
także„gramatykitekstu”,„tekstologiilingwistycznej”(zob.rozdz.1.2).Jednakzanajwłaściwszydlaokreśleniapolaproblemowego
niniejszejksiążkiuważamytermin
tekstologia
,bezdodatkowychprzydawek,właśniedlatego,żerespektujeintegralnycharakter
komunikacjijęzykowejiwielowymiarowośćkomunikatów,niestwarzasztucznychgranicmiędzyróżnymiwyspecjalizowanymipodejściami
dotekstu,zwłaszczaliteraturoznawczymilingwistycznym.
Swoimzakresemtekstologiaobejmujewszystkieszczegółoweaspektytekstu,którewraziepotrzebymożnadookreślaćodpowiednimi
przydawkamiitraktowaćwramachjednejtekstologii.Naużytekcząstkowychopisówmożnawydzielaćtakiedziały,jak:fonetykatekstu,
gramatykatekstu(zdalszympodziałemnamorfologiętekstuiskładniętekstu),semantykatekstu,pragmatykatekstu.
Ważniejszyjestinnywewnętrznypodziałtekstologii„bezprzymiotnikowej”,mianowiciezewzględunacele,jakiesobiestawia.Celetesą
historyczniezmienne.BiorącpoduwagęstanpolskiejnaukiotekścienaprzełomieXXiXXIw.,przyjmujemypodziałtekstologii
nanastępującedziałyfunkcjonalne,„zadaniowe”:
Tekstologiateoretyczna,zwanateżteoriątekstu,badasekwencjezdań,atakżesłów(czynawetjednosłowo)jakojednostkę
ponadzdaniową,zdolnądosamodzielnegofunkcjonowaniawprocesiekomunikacji.Zdaniemredaktorkitomu
Teoriatekstu.Zbiórstudiów
dyscyplinatawyodrębniłasięporoku1960jako„osobnykierunekbadańjęzykoznawczych,znajdującżywyrezonanswjęzykoznawczo
zorientowanejpoetyce”,iprzyjmujezaswójprzedmiot„całościowykomunikatjęzykowy,stanowiącyjednostkękomunikacjiwyższąniż
zdanie”(Dobrzyńskared.,1986:7).
Tekstologiaopisowazajmujesiękonkretnymitekstamiiichklasami(typami)zpunktuwidzeniastruktury,semantykiipragmatyki,
podejmujeichanalizęiinterpretację,wykorzystującinstrumentariumpojęciowelingwistykiiliteraturoznawstwa.Wnowszychwersjach
uwzględniaszerokiekontekstypsychologiczne,socjologiczneikulturowe.
Tekstologiastosowana(praktyczna)obejmujedziałaniatekstotwórcze(jak:derywacja,rozwijanie,przekształcanie,indeksowanie,
streszczanieiwszelkiesposobyprzetwarzaniatekstów)orazdziałanianagotowychtekstach,doktórychnależyzwłaszczaedytorstwo
isystematyka.
Edytorstwo,przezliteraturoznawcównazywaneogólniejsząnazwą„tekstologia”(Goliński1969,Starnawski1973,Górski1976,
Trzynadlowski1976),dotyczykrytykitekstu,zestawiawariantyrękopiśmienneiwydawnicze,wskazujeipoprawiabłędy,ustala
autentycznośćtekstówautorskich,ichstosunekdotekstóworyginalnych(rękopisów)izasadywydańkrytycznych.WedługSTL(1998:120,
artykułTeresyKostkiewiczowej)zajmujesięnajczęściejtekstaminieżyjącychtwórców.
Systematykatekstówopracowujezasadygrupowaniawedługzróżnicowanychkryteriów,katalogirzeczowe,indeksy,klasyfikacje,
typologieiichpraktycznerealizacje.
Literatura:Goliński1969;Starnawski1973;Górski1976;Trzynadlowski1976;Pawłowski1978;​Dobrzyńska1986,red.1986;STL1998;Godlewski2003;Czermińskaiin.,red.
2005;PP-JP2008.
1.2.Głównekierunkiiszkołybadańnadtekstem
ZainteresowaniatekstemjakocałościąjęzykowązorganizowanąnapoziomieponadzdaniowymrozpoczynająsięwpołowieXXw.