Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
ograniczyćsiędokronikarstwa,musiwięczkoniecznościbyćsocjologią,psy-
chologiączypolitologiąhistoryczną.
Ztegowłaśniepowoduniepopełniasięanachronizmu,stosującdoanalizy
historycznychsystemówpolitycznychsiatkępojęćwypracowanychstosunko-
woniedawno,wodniesieniudoXIX-czyXX-wiecznychpaństw,takichjak
liberalizm-autorytaryzm-totalitaryzm,czyteżnadającnoweznaczeniestar-
szympojęciom(demokracja,teokracja),kategorietedotycząbowiemkwestii
oistotnymznaczeniudlawszelkichwspólnotpolitycznych(sposóbwyłania-
niaisukcesjiwładzy,jejzakres,mechanizmyjejuprawomocnieniaitp.).Ana-
chronizmembyłobynatomiastniedostrzeganiespecyficznychokoliczności,
mentalnościiinnychuwarunkowańodróżniającychsystemypolityczneod-
daloneodsiebiewczasieiprzestrzeni.Przykładowo,możnazpowodzeniem
przytoczyćprocesyoczarywXVII-wiecznymMassachusettsjakoargument
narzeczautorytarnegocharakterutegosystemupolitycznego(jegokryterium
stanowibowiemzakreskontrolirządzącychwstosunkudopoddanych),błę-
dembyłobynatomiastnieuświadomieniesobie,żewiarawdziałaniediabłaza
pośrednictwemuległychmuludzi(zregułykobiet)byłanaturalnąkonsekwen-
cjąówczesnegoreligijnegoświatopoglądu,podzielanegoprzezwszystkiewar-
stwyspołeczne,zwalczaniezaśczarownic-zrozumiałymponiekądodruchem
obronnymwspólnoty.
*
Podstawowymdylematemmetodologicznym,którytrzebabyłorozstrzyg-
nąćprzypisaniutejpracy,jestjejteoretycznyzasięg:czylepiejkonstruować
twierdzeniaoograniczonejobowiązywalności,dopasowanewyłączniedo
trzechanalizowanychtuprzykładówteokracji(purytańskiej,shakerskiej
imormońskiej),czyteżnadaćimpostaćogólniejszą,wykraczającąpozadobrze
przebadaneprzezautoraterytoriumempiryczne.Wpierwszymscenariuszu
uogólnieniasąbezpieczniejsze,alezacenęznikomejwartościeksplanacyjnej,
skoroichważnośćrozciągasięnaklasęzaledwietrzechprzypadków.Wdru-
gim-któryostateczniezostałzrealizowany-próbującszkicowaćogólnąteorię
teokracjiiilustrowaćjąniekiedypozaamerykańskimiprzykładami,narażam
sięnakoniecznośćdokonywaniawypadównaobszarysłabopoznane,których,
siłąrzeczy,niemogłemprzebadaćrówniegruntownie,jakteokracjipółnocno-
16
