Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
któreuważamzaczynnośćpomocniczą(służącąwzajemnemuzrozumieniu)
wobecwłaściwegocelunauki,jakimjestwyjaśnianie.Problemydefinicyjne
niesązatemwścisłymsensiewogóleproblemaminaukowymi,araczejję-
zykowo-komunikacyjnymi.Wartododać,żestatuspierwotnychprzysługuje
wymienionymtupojęciomwyłącznienagruncietejkonkretnejteorii-win-
nychmogąonezostaćzdefiniowane,aodpowiadająceimobiektystaćsięwręcz
właściwymprzedmiotembadania(np.społeczeństwowmakroteoriachsocjo-
logicznych).
Definicjesąarbitralnymi(swobodniewybranymiprzezautora)określeniami
badanychobiektów,conieznaczy,żedobranesąprzypadkowo,odzwierciedlają
bowiemsposóbmyśleniaautoraorzeczywistościorazuwzględniajądopewne-
gostopniazwyczajoweznaczeniasłów7.Definicjepowinnybyćwewnętrznie
iwzajemnie(wramachsystemu)niesprzeczneinietautologiczne,niesąnato-
miastsądamioświecieijakotakieniepodlegająweryfikacjiempirycznej.
Innegorodzajuwymaganiastawianesąwnaukachspołecznychtwier-
dzeniom.Nadewszystko,wodróżnieniuoddefinicji,sątosądyempiryczne,
tzn.orzekająceorzeczywistościzewnętrznej.Twierdzeniapowinnyzatem,
popierwsze,miećcharakterogólny,tzn.orzekaćopewnejklasieprzypad-
ków,anieoprzypadkachpojedynczych(np.dotycząonewładzyczyteokracji
wogóle,aniekonkretnychsystemówpolitycznychwdanymmomencie).Po
drugie,powinnybyćsformułowanewsposób,któryumożliwiaichfalsyfikację,
tzn.podanieobserwacjiempirycznych,któreświadcząofałszywościteorii8.
7Sątowięcnaogółdefinicjeprojektujące(syntetyczne)ocharakterzeregulującym,
tj.doprecyzowującepotoczneznaczeniadefiniowanychterminów(K.Ajdukiewicz,
Zaryslogiki,PZWS,Warszawa1955,s.43)lubteżsygnalizującejakiśwybórtermi-
nologicznyautora.
8Nieoznaczatojednakautomatyczniehołdowanianaiwnemufalsyfikacjonizmowi
postulującemucałkowiteodrzucenieteoriiczytwierdzenia,zktórymniezgadzasię
choćbypojedynczaobserwacja.Przeciwnie,niniejszapracazawieraprzykładyteo-
kracji,którepodpewnymiwzględaminiepasujądosformułowanychtwierdzeń(zob.
m.in.fragmentpodrozdz.4.2natematbuddyzmu,przyp.49zrozdz.8natemat
anabaptystów).Trafnąkrytykępopperowskiegofalsyfikacjonizmujakometodolo-
giiahistorycznejinierealistycznejsformułowalim.in.I.Lakatos(Falsyfkacjonizm
imetodologianaukowychprogramówbadawczych,[w:]idem,Pismazflozofinauk
empirycznych,PWN,Warszawa1995,s.73-81),atakże,wwersjibardziejradykalnej,
T.Kuhn(Strukturarewolucjinaukowych,Aletheia,Warszawa2001:nGdybykażdy
zakończonyniepowodzeniemwysiłekpogodzeniateoriizfaktamistanowiłpodsta-
18
