Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.1.Logiczneproblemyprawoznawstwa
21
Zpojawieniemsięlogikideontycznejjakonarzędziadoformalizowaniarozumowań
prawniczychwiążesięszeregproblemówzwiązanychznaturąrachunkówlogicz-
nych,zjakichkorzystamy,orazichprzekładalnościąnajęzyknaturalny.Rozpatrzmy
dwaprosteprzykłady,jedenznichtosłynnyparadoksRossa,adrugitoproblem
contrary-to-duty.Rozważmydwazdania:
1)Jestobowiązkowe,żelistzostaniewysłany.
2)Jestobowiązkowe,żelistzostaniewysłanylubżelistzostaniespalony.
WramachlogikideontycznejpierwszeztychzdańmastrukturęformalnąOBp,
drugiezaśOB(p∨q).Wramachstandardowejlogikideontycznejmożemypokazać,
żezdaniepierwszepociągazasobązdaniedrugie.Awięcdoczynieniamamyzkon-
strukcją:
OBp→OB(p∨q)
Napoziomieinterpretacjijednakpojawiasięproblem,bootoformalneaspektyra-
chunku,jakimsięposługujemy,spowodowały,żeprzyjmujemywnioskowanie,zgod-
niezktórymjeżelilistpowinienzostaćwysłany,toobowiązektenmożezostaćwy-
pełnionynp.przezspalenietakiegolistu.Tenprostyproblempokazuje,żeformalne
właściwościrachunkulogicznego,któregochcemyużyćdomodelowaniawnioskowań
normatywnych,mogąpowodowaćpowstaniesytuacjiproblematycznych.Rozpatrzmy
kolejnyprzykład2.Mamynastępującezdania:
1)Jestobowiązkowe,żebyJonespomógłswoimsąsiadom.
2)Jestobowiązkowe,żejeżeliJonespójdziepomócsąsiadom,topowinienimotym
powiedzieć.
3)JeżeliJonesniepójdzie,toobowiązkowopowinienniepowiedziećim,żeprzy-
chodzi.
4)Jonesnieposzedłpomócswoimsąsiadom.
Problemysąprzynajmniejtrzy.Popierwsze,powinniśmyzapytać,wjakisposóbmo-
glibyśmysformalizowaćtezdania,opisującelogiczniespójnąsytuację,wsposóbre-
spektującyichniezależnośćispójność.Podrugie,możemyzastanawiaćsię,czyzdania
tepowinnybyćprzeznasrozpatrywanejakoniezależneispójne,ajeżelitak,todla-
czego.Potrzecie,powinniśmysięzastanowić,cokonstytuujepoprawnośćrozumo-
waniawramachsytuacjinaruszaniaobowiązków.Dokładnaanalizategoproblemu
przekraczamożliwościtegoopracowania,wartojednakpokazać,wjakisposóbwy-
glądaćmożesytuacjaproblematyczna.Jeżeliprzyjmiemy,żezdaniatesformalizujemy
wnastępującysposób(gdziep=Jonespomagaswoimsąsiadom,aq=Jonesinformuje
swoichsąsiadów,żeprzyjdzieimpomóc):OBp,OB(p→q),jp→OBjq,jp,towidać,
żezbiórtychzdańniemożebyćniesprzeczny,gdyżzpierwszychdwóchformułotrzy-
mujemywstandardowejlogicedeontycznejOBq,azdwóchostatnichOBjq.Inne
2H.Prakken,M.Sergot,Contrary-to-dutyobligations,nStudiaLogica”1996/57,s.91-115.
BartoszJanik
