Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
DavidFrick
Panaojcaswegoprotestanta,chcącgobarziejzdespektowaćisubordynowane
natoosobymając,przyszładoizbypomienionegoPanaHofmana,kędybez
daniażadnejnamniejszejprzyczyny,nicsobieniewinnegoprotestanta,
wyuzdawszysięnasłowawszeteczne,tegożprotestantalżyła,sromociła
isłowynieuczciwemi,sławiedobrejszkodzącemi,zdespektowała.
Aniedosyćnatymmając,jeszczecowiększawstydswójwszyteknastronę
uchyliwszy,sukniepodniąwszy(silicetcumveniadicere)[jeśliwolnosiętak
wyrazić],ciałosweażdopasaodkrywałazwielkimurąganieminaśmie-
waniem.Anadtoodpowiedźipochwałkęnazdrowie,obiecującto
przezpewneosoby,kędyzastąpiwszynadrodze,sprawić,uczyniła.
Czującsięzatem„zelżony,zdespektowanyizesromocony”,niechcąc
teżznosićdalszego„despektuizhańbienia”,pragnącponadtozachować
dlasiebiepełneprawowniesieniaoskarżenia(salvamactionem)wsprawie
łajdaczeniasięwdowypoTomkowidzie,powódpodałswąskargędowpisu
wksięgachsąduławniczegowileńskiego2.
Powyższydokumentjesttypowymprzykłademprotestacji(zwanych
inaczejmanifestacjamialbopoprostużałobami),którymiprocesującasię
ludnośćRzeczypospolitejObojgaNarodówwobroniehonoru,majątku
czyzdrowiazapełniałarejestrysądówwszystkichwłaściwości.Podobniejak
wieleinnych,stanowionciekawepołączeniemocnouschematyzowanego
językaorazśladówkonkretnychsprawiosób,właściwychimdetalioraz
społecznegokontekstu.Językicelebyływszędzietesame–począwszy
odwłaściwychdlaszlachtysądówgrodzkichiziemskich,przezmagistrat
miejski,ażpolicznekościelnejurydyki,składającesięnamozaikęsyste-
mówprawnychisądowniczychwewczesnonowożytnychmiastachpolsko-
-litewskich.
Niniejszyartykułzawieraspostrzeżenie,żezespółretorycznychformuł
orazstrategii,poktóresięgaliprocesującysięmałżonkowie,krewniiznajo-
mi,kiedypopadaliwkonfliktzsobąwzajem,mieściłsięwramachwyzna-
czonychprzezretorykę,doktórejuciekalisięRusiniprowadzącypolemikę
wyznaniowąpozawarciuuniibrzeskiej(1596).Sięgnąłemprzytymzjed-
nejstronydodokumentówróżnychjurysdykcjisiedemnastowiecznego
Wilna,zdrugiejzaśdospuściznyMelecjuszaSmotryckiego.Zpewnością
2Lietuvoscentrinisvalstybinisistorijosarchyvas(LitewskiePaństwoweArchiwumHi-
storyczne;dalej:LVIA)SA5337:76r.–77r.;zob.teżWilnianie.Żywotysiedemnastowieczne,
oprac.,wstępikomentarzD.Frick,Warszawa2008(„BibliothecaEuropaeOrientalis”,
t.XXXII:Fontes2),s.40–41.
