Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ważnymźródłeminformacjinatematśrodowiska,wjakimprzedwojnąosadzenibyliFinkelsztejnowie:żydowskichdziennikarzy,literatów,aktorów,
muzyków,artystówplastykówczywreszciedziałaczyspołecznychipolitycznychróżnegoszczebla.Jakojegouzupełnienietraktowaćnależy
zamieszczonenakońcuksiążkiBiogramy,wktórychzgromadzonezostałydaneookoło150osobach—szczególniedotycząceichlosówprzeddrugą
wojnąświatowąiwczasieokupacji—którychnazwiskaprzewijająsięwkorespondencji.Przedewszystkimjednaklistypozwalająnawglądwłączącą
ichautorówrelację,wktórejwypracowaneprzezlatawspólnegożyciaregułyfunkcjonowaniazwiązkuzderzonezostałyzzupełnienową,unikatową
sytuacjąhistoryczną.OdsłaniajątymsamymwciążsłabopoznanyspołecznywymiardoświadczeniaZagłady.
DlanienawykłychdorozłąkiFinkelsztejnówkorespondencjastałasięnamiastkąutraconegokontaktu.Pisząc,odwoływalisiędojęzyka
wewnątrzrodzinnejkomunikacji—zwracalisiędosiebieisiebiesamychokreślali,używającpieszczotliwych,czasemzabarwionychironiązdrobnień,
niezmiennietrzymalisięwypracowanychprzezlataregułfunkcjonowaniazwiązku,starannieodgrywaliswojerole.On—ekstrawertyk,człowiek
czynu,pozbawionyoparciawrodzinie,wswychlistachdokumentującychnieustannewysiłkipomocydawałupusttargającymnimemocjom
—tęsknocie,rozpaczy,poczuciuwiny.Onaiichstarszacórkawyrażałysięznaczniebardziejpowściągliwie,przedewszystkimzaśuspokajały,
łagodziły,tłumaczyły,starałysięukoićcierpieniemężaiojca.Bezmiaruichwłasnegobólumożemysiętylkodomyślać.Młodszacórkapozostała
dzieckiem;tylkojejudałosięprzeżyćwojnę.
*
Książkawobecnymkształcieniepowstałabybezudziałuwieluosób.WprzygotowaniuprojektuedycjibrałaudziałMartaJanczewska.Odpoczątku
sekundowałamuiwspierałamojepoczynaniadrEleonoraBergman,swegopoparciaudzieliłteżprof.FeliksTych.Wceluzidentyfikowanialudzi
określanychwlistachniekoniecznieoczywistymwzapisienazwiskiem,czasempseudonimemlubfamiliarnymzdrobnieniem,zwracałamsięopomoc
doświadkówtamtychwydarzeń,wywodzącychsięześrodowiska,wktórymprzedwojnąobracalisięFinkelsztejnowie:Danki[Tamar]Mozes-Rawitz,
LucynyTychowej,atakżejejmężaFeliksaTycha.KorzystałamzustaleńElżbietyFicowskiej.Owątpliwościachdotyczącychwłaściwegozrozumienia
terminówangielskichrozmawiałamzJerzymGiebułtowskim,przetłumaczyłontakżezniemieckiegoinformacjędołączanądolistówwychodzących
zgettawarszawskiegopodkoniec1940r.CzerpałamzeznajomościkulturyireligiiżydowskiejBelliSzwarcman-Czarnoty.Jakzawszemogłamtakże
liczyćnajejpomocwkwestiachjęzykowych—toonazapoznałamnieztreściązachowanychwspuściźnieChaimaFinkelsztejnalistówwjidysz
opisującychżycieRywkiFinkelsztejniichcóreknapoczątkuwojny,przełożyłatakżeniezamieszczonywksiążcelistRywkiFinkelsztejnz23sierpnia
1939r.WtrakciepracynadksiążkąodwoływałamsięponadtodowiedzyAleksandryBańkowskiej,JanaJagielskiego,MartyJanczewskiej,Piotra
Pazińskiego,AgnieszkiReszki,MonikiTaras,AgnieszkiŻółkiewskiejiJoannyNalewajko-Kulikov,któratakżenależaładopierwszychczytelników
Wstępu.SpójnościformułyksiążkiipoprawnościjęzykowejmoichomówieńpilnowałaBeataBińko,wielokrotnieteżsłużyłaradąprzypodejmowaniu
decyzjidotyczącychedycji.OdpoczątkunadorganizacjącałegoprzedsięwzięciaczuwałzcierpliwościąispokojemJakubPetelewicz.Wszystkimtym
osobombardzodziękuję.OsobnepodziękowanianależąsięsynowiAwiwyBlumbergRiszonowi,októregopoparciuigotowościudzielaniapomocy
miałamokazjęrównieżsięprzekonać.
WtrakciepracynadksiążkąpozostawałamwnieprzerwanymkontakciezAwiwąBlumberg.Odpowiadałaona—wmiaręswoichmożliwości
—namojelicznepytania(internetokazałsięniezastąpiony!),pomagałamirozwiewaćkolejnenasuwającesięwątpliwości,przedewszystkimjednak
przezcałyczasmoichzmagańmiałampoczucie,żewspieraprowadzoneprzezemnieposzukiwaniaizwiązaneznimidecyzje.Jestemjejogromnie
wdzięcznazazaufanie,jakimmnieobdarzyła,iwynikającyzniegokomfortdziałań.Mamnadzieję,żeoddającdorąkczytelnikówksiążkę
—świadectwoznieistniejącegojuż,zgładzonegoświata,dokument,czasamijedynyśladbrutalnieprzerwanegoistnienia—niezawiodłamjej
oczekiwań.
EwaKoź
miń
ska-Frej
lak
Warszawa,wrzesień2012r.
