Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
IZABELALIS-WIELGOSZ
tylezainteresowanabyłanawracaniemnachrześcijaństwopoganiniewier-
nych,coprzedewszystkimszerzeniemwiaryrzymskokatolickiejwśród
prawosławnych.11Wyjściowymdziałaniem,uktóregopodstawznalazłosię
usilneistaranniezaplanowanedążeniedounii,byłagłośnooferowanapo-
mocwzrzuceniuniewolitureckiej.Kolejnipapieżenawoływalidozjedno-
czeniawszystkichchrześcijaniutworzeniasojuszuantytureckiego,jedno-
cześniewtzw.tereniepoprzezwłasnychmisjonarzypobudzaliSerbówdo
działańpowstańczych.Szczególnenatężenietegotypuruchówizawiązanie
ściślejszejrelacjipomiędzyWatykanemaSerbią,nastąpiłozaczasówpeć-
kiegopatriarchyJovana(1592-1614)imetropolityhercegowińskiegoVisa-
riona[Радонић1950;Руварац1888:49-50;zob.Tомић1903].Tymnastro-
jomikontaktomsprzyjałapogarszającasięsytuacjainadwyrężonakondycja
Serbówpodwładząturecką,zarównomaterialna,jakiduchowa.Stądteż
dlapatriarchyJovanakontaktzWatykanemjawiłsięjakoszansanaod-
zyskaniewolności,oczywiścieprzyzachowaniuprawosławnejwiary12,zaś
dlapapieżaKlemensaVIIIkontakttenoznaczałperspektywępotencjalnej-
czynawetrychłej-unii.TamiędzynarodowapolitykaWatykanuokazała
sięjednaknieskuteczna13,asojuszantytureckiprzedewszystkimniemożli-
wyzewzględunawielkienieporozumieniaizaciętewalkipomiędzywład-
camichrześcijańskimiorazrosnącyproblemzprotestantami.ZatemWa-
tykanowiniepozostałonicinnegopróczcierpliwejrealizacjiprogramuobli-
czonegonasystematycznąpracęprozelickąiprounijną.Wtakiejsytuacji
należałoprzedewszystkimdokładnierozpoznaćteren,zorganizowaćpra-
orazskrupulatniewyselekcjonowaćgronoprzyszłychwysłanników.
WpierwszejkolejnościkwestiarozszerzeniaautorytetuPierwszego(Stare-
go)Rzymunaterenachserbskiegopatriarchatu,dotyczyłaichpodstawowe-
gorozpoznania.StądteżjużwpierwszejpołowieXVIIwiekuwizytator
apostolskiPietroMasareccozdokładnymiinstrukcjamii56-punktowym
planemzadaniowymobjeżdżałziemiebałkańskie,skrupulatniekreślącich
mapęadministracyjną,konfesyjną,liturgicznąitd.Wswychrelacjachprócz
tzw.przybliżonychwartościliczbowych(spisukatolikówischizmatyków,
tj.prawosławnych),uwypukliłonszeregproblemówm.in.naturyjęzykowej
iliturgicznej[zob.Јачов1986:212-216].Przedewszystkimzaśzwróciłuwa-
Kongregacjinawielkieprzywiązanieprawosławnychdojęzyka,rytu
___
___
___
___
___
___
___
___
11Wartowspomnieć,wsferzezainteresowańWatykanuznajdowalisięzarównoSer-
bowie,jakiBułgarzy,wszczególnościzaśPaulicjanie[zob.Hajek1935].
12PatriarchaJovan(1592-1614)utrzymywałdośćścisłekontaktyzWatykanem,zaco
m.in.potemwKonstantynopoluzostałzatrzymanyizamordowany;jegonastępcąw1614r.
zostałPajsije.
13J.N.Tomićuważa,żeantytureckieprzedsięwzięciabyłypodszytenieszczerościąwobec
prawosławnychpodwładząturecką,awpóźniejszymczasiewogólestraciłynaważności
[Tомић1903:140].