Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
rządek,utrwala[Ź]”41.JakpiszeSchlögel,możnasięzastanawiać,czynajpierwjeston
naukowcemwyposażonymwwiedzęoświecie,apotemartystązdolnymzapomocą
technikprzedstawieniowychodzwierciedlićjąwpostaciwizerunkunamapie,czy
teżjestodwrotnie,niezmieniatojednakfaktuuwidocznionejtechnicznejbliskości
tychdwóchrodzajówprofesji.ZkoleiwedługCosgrove’aobrazmalarskiimapę
łączytasamaideakrajobrazu,skupiającaokreślonepraktykikulturowe.Wczynności
"widzenia”kumulująsiębowiemznaczeniawytwarzaneprzezludzkiemyślenieośro-
dowisku,postawywzględemniego,azarazemformykapitalistycznejprodukcji,jakie
obowiązująwokreślonymczasiehistorycznym.Autoreksponujeparalelizmyhisto-
rycznejewolucjikartografiizewolucjąmalarstwa,wykazując,jakobydwiedziedziny
byłyrelacyjniepowiązanezporządkiemspołecznymdanejepoki,atakżerozwojem
różnychformideologiiidominacji-odchrześcijańskiej,feudalnej,przezimperialną,
donacjonalistycznej42.
Zarównowargumentacjiestetyków,badaczysztuki,jakiuczonychreprezentu-
jącychdziedzinyskupionewokółgeografiikulturowej,wpostrzeganiukrajobrazu
jakoobrazuistotnesąporządkiwidzialności,sprzężonezkontekstemspołeczno-
-kulturowymdanychczasów.Takjaktechnikirenesansowe(stałypunktwidzenia,
perspektywa)byłyuwarunkowaneokreślonymświatopoglądem,takkolejnetech-
nologiewidzeniazwiązanesązkolejnymitransformacjamikulturowymiczasów
nowożytnych.Przejściezepokiagrarnejdoprzemysłowejznaczonejestprzykładowo
zmianąpodejściadonatury,którazaczynabyćpostrzeganajakoźródłosurowców,
cozjednejstronyskutkujetendencjądopatrzenianakrajjakopotencjałindustrialny
iwartośćekonomiczną,zdrugiej-pociągazasobą"przemieszczeniekontekstu
ludzkiegożyciazeświatanaturydoprzestrzenispołecznie,politycznie,ekonomicznie
konstruowanej”43.Sztukamodernistycznareagujenatęzmianę,desygnującobrazy
krajobrazówprzekształconychprzeztechnikęzgodniezideąwyrażającąfascynację
lubteż-częściej-zaniepokojenietymprocesem44.NasilającysięodpoczątkuXIX
stuleciaprocespodbojunaszerokąskalę,konkwista,wwynikuktórejczłowiek
pragniezawszelkącenęsięgaćdalej,wyżej,szerzej,prędzej,manifestujesięmoże
najczytelniejwpresjizdobywanianowychterenówprzeznaczonychpoddziałal-
nośćprodukcyjną,coidziewparzezrozwojemsiecikomunikacyjnych-dróg,linii
kolejowych,śródlądowychszlakówwodnych.Wskutektegokrajobrazpodlegacoraz
większemuzmaterializowaniuiinstrumentalizacji,zaczynabyćpostrzegany,jak
argumentujeKort,jako"kuszącezaproszeniedoużywaniaieksploatacji”45.Niejako
wtórnymefektemtychprocesówjestżywiołowyrozwójturystyki,możliwywnastęp-
stwienowychtechnologiitransportowych,atakżepowiązanaznimtransformacja
41Ibidem,s.222.
42DucOsGROve:SocialFormationandSymbolicLandscapeŹ,s.6-8.
43Ibidem,s.34.
44Jednymzteoretykówsztuki,któryzapośrednictwemkategoriikrajobrazuprzepro-
wadzałgruntownąkrytykędemoralizującejialienującejsiłyindustrializacji,byłJohnRu-
skin.Zob.:suDAnieLs,DucOsGROve:Introduction:IconographyandLandscapeŹ,s.4-6.
45wuAukORT:“Landscape”asaKindofPlace-RelationŹ,s.33.
Rozdział1.Widzialnościkrajobrazu
27
