Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MarekBankowicz
Autorytaryzmitotalitaryzm–analizaporównawcza
I
Mianemautorytarnychokreślasięcałąplejadęwewnętrzniezróżnicowanychsyste-
mówpolitycznych,którewszakże,przywszelkichodmiennościach,mająjednące-
chęwspólną,amianowicieniedemokratycznycharakter.Słowem,autorytarnebę-
dzietowszystko,copozostajewkonflikciezwymogamisystemudemokratycznego.
Pojmowanieautorytaryzmujakonegacjidemokracji,jakkolwiekgeneralniesłuszne
iponiekądnawetuzasadnione,niemożejednakbyćsatysfakcjonujące,gdyżjestto
tylkopostępowaniewedługmetodyacontrario.
Należałobyzatempodaćzespółcechkonstytuującychautorytaryzm,bywten
sposóbodpowiedziećnietylkonapytanie,czymautorytaryzmniejest,alerównież
napytanie,czymjest.Wtymceluposłużmysięustaleniamidefinicyjnyminajwybit-
niejszegowspółczesnegobadaczaautorytaryzmu,JuanaJ.Linza.Piszeon:„Systemy
autorytarnetosystemypolityczneoograniczonym,zwolnionymzodpowiedzialności
przedspołeczeństwempluralizmiepolitycznym,pozbawionedopracowanejwiodącej
ideologii,alezwyraźnymicechamimentalnymi,wolne(zwyjątkiempewnychokre-
sówswegorozwoju)odekstensywnejiintensywnejmobilizacjipolitycznej,itakie,
wktórychprzywódcalubniekiedymałagrupaprzywódczadysponujewładząosłabo
określonych,formalnychgranicach,którejednakżewistociełatwoprzewidzieć”1.Tak
więc–zdaniemLinza–autorytaryzmcharakteryzujączteryfundamentalnecechy.Po
pierwsze,autorytaryzmwyróżniaograniczonypluralizmpolityczny.Systemtendo-
puszczapewnąróżnorodnośćpostawiprzekonańpolitycznych,aczkolwiektenstan
rzeczybardziejjesttolerowanyniżuznawany.Niemniejjednakwautorytaryzmieza-
wszedasięzidentyfikowaćjakieśgrupypolityczneniezależneodwładzyistawiające
sobiezaceloddziaływanienapolitykę.Podrugie,reżimyautorytarneodznaczająsię
stosunkowoniskimstopniemzideologizowaniaiodczuwalnyjesttambrakideologii
państwowej,któraprzynosiłabywizjęidealnegoporządkupolitycznego.Potrzecie,
wautorytaryzmieniestawiasiępostulatumobilizacjipolitycznejspołeczeństwa;szcze-
gólniejesttozauważalnewówczas,gdysystemtenznajdujesięjużwfaziestabilizacji.
Poczwartewreszcie,wsystemieautorytarnymwładzarządzącejjednostkilubgrupy
jestzregułysłabozdefiniowanawsensieformalnym,choćzarazemgranicetejwładzy
sąłatwedoprzewidzeniaprzeztych,którzysąjejpodlegli.Ważnetujestrównieżto,iż
wobrębieaparatuwładzypaństwowejdominująstrukturybiurokratyczne,wojskowe,
policyjnelubinne,zaśzapleczapolitycznegodlarządzącychnietworzypartiamasowa.
1J.J.Linz,Totalitaryzmiautorytaryzm,w:J.Szczupaczyński(wybóriopracowanie),Władzaispołeczeństwo.
Antologiatekstówzzakresusocjologiipolityki,Warszawa1995,s.310.
