Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęptłumacza
27
wcześniejuświadomićiwziąćpodrozwagę.Rozważeniemożliwychdrógczyteż
liniidziałania,któreprowadządookreślonegocelu,jestdziełemintelektuidoko-
nujesięwprocesienamysłu(bou/leusig).Takwięcszczególnepragnienie,jakim
jestdecydowaniesięnacoś,możebyćdokładniejokreślonejakoDpragnieniewy-
nikająceznamysłuD(o¶recigbouleutikh/,1139a23).
Arystotelesowskaprohairesisjestzatemdecyzjącoprawdaniekonieczniewpełni
racjonalną(woceniającymsensietegookreślenia),alepowziętąniejakoDwtrybie
racjonalnymD.Jakotakajestonawyłącznąwłaściwościąistotrozumnych,czynawet
węziej:istotorozwiniętymrozumie.Arystotelestwierdzizatem,żedodokony-
waniawłaściwychwyborówniesązdolneanizwierzęta,animałedzieci(1111b8-
9),aTomaszzAkwinupodtrzymujejegotezęirozwijająszczególniewstosunku
dozwierząt.Właściwy,racjonalnywybóropierasię-równieżwedługniego-na
uprzednimnamyśle(consilium),wktórymzestawiamyróżnemożliwesposoby
działania,ipoleganapodjęciujednejztychmożliwości,apominięciuinnych.Nie
wchodzionzatemwrachubęuistot,któresąjakbyzdeterminowanedotego,aby
zwracaćsięwjednymkierunku(determinataadunum).Tejjednoznacznejdeter-
minacjipodlegazaśwładzaapetytywnauzwierzątitymwłaśnieróżnisięonaod
władzyapetytywnejswoistejdlaczłowieka,czyliodwoli.Coprawdailudzkawola
jestwtymsensiezdeterminowana,żekierujesięzawszekujakiemuśdobru(czy
teżkudobruwogóle);niemusisięjednakkierowaćkużadnemuokreślonemu
zdóbrpartykularnychidziękitemuwłaśniemożemiędzynimiwybierać.Wprze-
ciwieństwiedotegoapetytywnawładzazwierzęcianiematejmożliwościwyboru,
ponieważjestzdeterminowanadotego,abynakażdątypowąsytuację-toznaczy
naobecnośćokreślonegodobraalbozła-reagowaćwjedenwyznaczonysposób52.
3.3.BiorącpoduwagęzarównoDorektycznyDcharakterprohairesis,jakijejścisły
związekzrozumnymnamysłem,możnasięwahać,czyDproairetycznyDwybórjest
znaturyaktemapetytywnymczyteżintelektualnym.Nagruncieetycznejpsycho-
logiiArystotelesatopytanieonaturęaktówwyboruprzybierapostaćpytania
oichprzynależnośćdotakiejlubinnejDczęściduszyD.Arystotelesowskaanatomia
duszyjestzresztąważnadlajegoteoriicnotytakżejakopodstawarozróżnieniacnót
intelektualnych(dianoetycznych)icnótmoralnych(etycznych).Wartowięcprzed-
stawićjąchoćbywzarysie.
WostatnimrozdzialepierwszejksięgiEtykinikomachejskiejArystoteles,mając
jużzasobąwstępneustalenia,czymjestnajwyższedobro,czylieu)daimoni¿a,przy-
stępujezkoleidobadańdotyczącychcnoty,przyczymwyrażanadzieję,żedzięki
nimudasięteżlepiejzrozumiećistotęszczęścia(1102a5-7).Zaznaczaprzytym,że
będziemuchodzićocnotęswoiścieludzką(a)nqrwpi¿nha)reth\),taksamojak
52Zob.I-IIq.13a.2co.
