Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
ŚwiętyTomaszzAkwinu,Traktatocnotach
czeniemD,leczktóremożnateżokreślaćjakochcenie57.Nazywającczęśćduszy,która
uczestniczywrozumie,DzdolnościąpożądaniaiwszelkiegowogólepragnieniaD,
Arystotelesupoważnianasniewątpliwiedotego,abydoklasypragnieńzaliczyćnie
tylkoaktypożądania,lecztakżeigniewu(lubteżzwiązanegozgniewempragnie-
niaodwetu).Czyjednakmamypójśćokrokdalejiwłączyćdoniejrównieżakty
chcenia?Czyzatemduszaorektycznazawierawszelkieprzeżyciaapetytywne,
wtymtakżetenajściślejzwiązanezrozumem?
Zgodniezjednąnasuwającąsięinterpretacją-możnabyjąokreślaćjakoinklu-
zywistyczn!-nataksformułowanepytanienależydaćodpowiedźtwierdzącą.Orek-
tycznaczęśćduszyobejmowałabyzatemwszelkiegorodzajupragnienia,podczasgdy
rozumbyłbywładzączystointelektualną,awięcograniczałsiędoprzeżyćmyślo-
wych.Wduchutejinterpretacjimożnabyteżodczytywaćinnespornewypowie-
dziArystotelesa,aszczególniezdanie[a].Biorącpoduwagęludzitakopanowanych,
jakinieopanowanych,Arystotelesnajpierwpowiada,żewichduszyopróczro-
zumujestDcośinnegoD(a¶lloti,b17),coznaturystawiamuopór.Następnie
jednak,poilustrującymtenopórporównaniudoparalityka,wyjaśnia:Dbopragnie-
nialudzinieopanowanychzmierzająwprzeciwnymkierunkuD.Wprzypomnianym
ponowniemiejscuniejasnejestzarównoto,jakmamywnimrozumiećDpragnie-
niaD(tymrazemoddającegreckieai(o(rmaiì),jakicoznaczy,żezmierzająone
DwprzeciwnymkierunkuD(e)piìta)nanti¿a).Mającwpamięciwcześniejsząuwagę,
żeowoa¶llotiznaturysprzeciwiasięrozumowi,ostatniezdaniemożnaby
uzupełnić,dodając,żeai(o(rmaiìludzinieopanowanych(podobniezresztąjakopa-
nowanych,którychArystotelestutajniewymienia,leczktórychprzypuszczalnie
takżemanamyśli58)zwracająsięwprzeciwnymkierunkuDaniżelinakazyrozu-
muD59.Jeżelijednakprzyjąćtouzupełnienie,ai(o(rmaiìniemogątutajoznaczać
pragnieńwszelkiegorodzaju(takjakorexeisw[b]),lecztylkopragnieniadwóch
niższychtypów,czylipożądaniaidążeniarodzącesięzgniewu.Pewnegorodzaju
pragnieniemjestbowiemiracjonalnechcenie,tozaśaniwczłowiekunieopano-
wanym,aniwpanującymnadsobąniezwracasięwprzeciwnymkierunku,Dani-
żelinakazyrozumuD;obydwajonibowiemracjonalniechcąpowstrzymaćsięod
tego,czegowirracjonalnysposóbpożądają.
Obietesupozycjecodosensu[a]sąwszakżewątpliweidająsięzakwestiono-
wać.Bardziejprawdopodobne-jakmożnabyargumentować-byłobywięcnaj-
pierw,żeai(o(rmaiwspornymzdaniujednakoznaczająDwszelkiewogólepra-
57Por.Dean.432b5-6:e¶ntet%½loYistik%½Ya\rh(bou/lhsigYi¿netai,kaiìe)nt%½a)lo/Y%
h(e)piqumi¿akaiìo(qumo/g.
58Por.J.M.Cooper,Reason,MoralVirtue,andMoralValue,[w:]FredeM.iStrikerG.,ed.,
RationalityinGreekThought,OxfordUniversityPress1996,s.84.
59TakwłaśnieczytamywprzekładzieD.Gromskiej:Dbopragnienialudzinieopanowanych
zmierzająwprzeciwnymkierunku[aniżelinakazyrozumu]D.
