Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
I.Wychowanieestetyczne
Sztuka,mówiącoczłowieku,jegopostawiewobecsiebiesamegoiwobecin-
nych,stanowiomoralności,określaantynomiędobre–złe.Tymsamymbuduje
wzorzecmoralny,kształtujewrażliwośćetyczną,zmuszającdowyboruwarto-
ścieksponowanychwsztuce.
Sztukamożebyćwartościąludzką.Jednymzjejprzywilejówjestłamanie
skostniałychnormmoralnych,niepozwalającychczłowiekowiżyćswobodnie.Ety-
kamożebyćrównieżludzkąwartością.Reformatorskapasjamoralistówwielerazy
whistoriikruszyłazastygłeformymyśliiuczuć,utrwalonezapomocąwładczejsiły
sztuki.Toteżzpunktuwidzeniaprawdziwegohumanizmuniemożnarozstrzygnąć
sporuohierarchięwartościmoralnychiestetycznychwdrodzepodporządkowania
jednychdrugim.Normyetycznespełniająswojąrolęwsposóbwłaściwy,gdypo-
zwalajączłowiekowirozwijaćsięidziałaćtakswobodnieitaktwórczo,jakdalece
pozwalanatoosiągniętypoziomkulturyspołecznejwnajszerszymtegosłowa
znaczeniu.Nieinaczejjestzesztuką:jejfunkcją,jejspołeczneznaczenieokreślają
identycznewistocie,ztegosamegoźródłapłynącezasady.Etykaiestetykastano-
wiąbowiemczęściskładoweantropologiifilozoficznej[...](Krzemień-Ojak,1997,
s.248).
Kontaktczłowiekazdziełamiwyrywagozcodziennychuwarunkowań,
umożliwiamuwyrastanieponadto,cozwykłe,powszechneipowszednie.Dzieło
sztuki–swoistyprzedmiotestetyczny,któregoniemożnautożsamiaćzniczym
rzeczywistym,acojedyniezapoczątkowanejestspostrzeżeniem–ukształtowane
jestpoprzezprzeżycieestetyczne.Obejmujeonowswoimprzebieguwielorakie
przeżyciaskładowe,zarównoaktyujmowania,jakiaktytwórczegokształtowania
lub,przeciwnie,jedynieodtwórczegorekonstruowania,atakżewzruszenieiemo-
cje.Wszystkieonewrozmaitysposóbsplatająsięzesobą.Przeżycieestetycz-
neuaktywniawidza,słuchacza,niepozwalaprzeżywającemupozostaćzimnym
wobecdzieła,leczwprawiagowszczególnystanwzruszenia.Wzruszenie,iaktyw-
nyodbiórprzedmiotuestetycznego–naoczneuchwyceniejużukonstytuowanych
jakości–charakteryzująsiędynamikąiniepokojemposzukiwaniaiodnajdywania
(Ingarden,1966).Przedmiotestetycznyżyjetakdługo,jakgłębokoiszczerzeczło-
wiekgoprzeżywairozumie.Dziełosztukistajesiędlaczłowiekażyweiwymow-
newmiarętego,jakwniewnika,jakcorazpełniejjepoznajeicorazwyraźniej
jeprzeżywa.Dziełosztukizaczynażyćswoimżyciemdopierowówczas,gdysię
wczłowiekuodezwie,gdyznajdziewnimoddźwięk(Szuman,1969).
Poprzezdoświadczenieiprzeżywaniejakościestetycznychczłowiekjest
wmocyuchwycićwartościnadestetyczne(Stróżewski,1997)nazwane
przezR.Ingardena„jakościamimetafizycznymi”,prawdę,wartościmoralne,sac-
rum.Istnieniewartościnadestetycznychwdziełachsztukijestfaktem.Nieznaczy
tojednak,żepojawiająsięonewkażdymdzieleiżeniewymagająszczególnego
nastawieniaodbiorczego,bymócichdoświadczyć.Przeciwnie:wartościnadeste-
tyczneprzysługujątylkoniektórymdziełomsztuki,ściślej:tylkoprzezniektóre
