Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
42
I.Wychowanieestetyczne
wzasadzietensamświat),toartystawidzi,odczuwajakbywięcej,mocniej–racjo-
nalizujepozaracjonalne.
Artystazbliżasięwięcwsposóbnajbardziejbezpośrednidotego,cowświe-
cieczłowiekapozostałoirracjonalne,illogiczne,niepoznanedotychczasnaukowo.
(Pozostajepytaniem,czynaukamaszansęspenetrowaćcałąrzeczywistość,czy
zawszepozostanąwświecieczłowiekajakieśobszaryirracjonalnego;byćmoże,iż
wktórymśzpokoleńprzyszłościsztukaokażesięjużniepotrzebna,bowiemsfery
irracjonalnegoprzestanąistnieć.)Artysta,przenikającintuicyjniedosferirracjonal-
nego,realizujewartościestetycznebędąceodpowiedziąnaludzkąpotrzebęosiąg-
nięciatego,conieosiągalne,poznaniatego,coniepoznawalne;artystakreujedzieło,
wktórymsąrealizowane,artystycznieprzekazanewartościtkwiącewgłębokich
strukturachświata:tragizm,wyniosłość,piękno,brzydota,komizm,poetyczność
itp.(tamże,s.56).
PsychologizmprzełomuwiekówXIXiXXpoddawałanaliziezarównosame
dziełabędącewyrazemautentycznychprzeżyćtwórcy,jakipozostawioneprzez
twórcędokumentymówiąceojegożyciuosobistymiplanachartystycznych,uznając
samotworzeniejakozabiegczystozewnętrzny,nieistotnedopełnieniewewnętrz-
negoprocesu,jakoczynnośćpraktycznązmierzającądoudostępnieniaodbiorcom
dziełacałkowiciegotowegowumyśleartysty.Stanowiskotonieuwzględniało
jednakfaktu,żekoncepcje,pomysły,idee,dopókipozostajązamkniętewumyśle
twórcy,dopótyniemogąbyćzaliczonedoprocesutwórczego–dopierorealizacja
zamierzeń,choćbywpostacitylkopróby,stanowiozainicjowaniutwórczościipo-
zwala,niejakoexpost,nazakwalifikowaniejejdo„twórczych”składnikówprocesu.
Efektemtegożpsychologizmubyło:zjednejstrony–dośćradykalneprzekonanie,
żetwórcajakorealnyczłowiekżadnąmiarąnienależydoproblematykitwórczo-
ści,zdrugiej–przyczyniłosiędoprzezwyciężeniajednostronnychujęćtejproble-
matyki.
Każdyakttwórczyjestdoświadczeniemindywidualnymtwórcyidlatego
wmniejszymlubwiększymstopniustanowiekspresjęosobowościartysty.Ekspresja
osobowościtwórcyrozumianajestjakouzewnętrznieniejegoemocjiiprzeżyćwe-
wnętrznychwdzielesztuki.Wiążesięztymtakżewyrażanietreścipsychicznych.
Przejawiasiętowgestach,słowachipewnychprzedmiotachwykonywanychprzez
człowieka,ujawniającjegotemperament,typinteligencjiiwyobraźni.Ekspresja
możemiećcharakternieświadomy,częstoautomatyczny,instynktowny.Ujawnia
sięwbezwiednychruchach,mimice,okrzykach,śmiechu,płaczu.Jestwtedytym,
coS.L.Rubinsztejn(1962)nazywa„ruchamiwyrazowymiczłowieka”.Przypomi-
naekspresjędziecka,któraczęstomatakispontanicznycharakter,bogłównym
motoremsąuczucia,anierozumowanieiregułyspołeczne.Ekspresjamożemieć
równieżcharakterświadomy,bowyznaczonyprzezcel,doktóregozmierza.Ten
rodzajekspresjitowarzyszyczęściejżyciudorosłemu,dojrzałemuczłowiekowi.
