Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.SZTUKA
43
Interesującejestzjawiskowtórnegoprzekształcaniasięuludzidorosłychpew-
nychformekspresjizamierzonejwzautomatyzowaną,awięcniejakoznowunatu-
ralną.Tanaturalnośćdrugiegostopniamajednakczęstocharakternieautentyczny.
Wyższymstopniemekspresjizamierzonejsąwszystkieformydziałalnościtwórczej
człowieka,zwłaszczasztuka.Tuekspresjazostajeskierowanawkorytospołeczne
ustalonychzasad,obowiązującychwdanejdziedziniesztuki.Przedewszystkim
podporządkowujesięonatymzasadom,którekonstruujesamartysta.Harmonijna
integracjazasadspołecznychiindywidualnych,jakiekierująekspresją,świadczy
częstoostopniuwartościsztuki(Trojanowska-Kaczmarska,1971,s.35).
Materiałemekspresjizamierzonej–sztucznej,jaknazywająW.Tatarkiewicz,są
elementyekspresjinaturalnej.
Pewnenaturalnetreściemocjonalne,któryminp.artystaobdarzabohaterów
swegodziełalubwogólecaledzieło,sąwnimświadomieujawnione.Inneelementy
ekspresjinaturalnejwchodząwdziełowsposóbprzezartystęnieuświadomiony,
wyrażającsięwformie,jakiwtreścidzieła(tamże,s.36).
Treściąekspresjiartystyjestjegoosobowość–jegodoświadczenieindywidu-
alneipoznanierzeczywistości.
Zaangażowanieemocjonalneinatchnieniespajawjednąniepowtarzalnąizin-
tegrowanąestetyczniecałośćzebraneelementywiedzy.Odrębnośćtemperamentu,
charakteruiinnychcechosobowościowych,odrębnośćprzeżyćiokoliczności,to-
warzyszącychfazompoznawczymtwórczości,nastawienieuczuciowe,będącetym
samym,coindywidualnewartościowanieikierunkowskazwyboru–składająsięna
powstanieczegoś,comusibyćnowe,rzadkopowtarzalne.Stądjednąznajistotniej-
szychcechwymaganychodtwórcyjestwłaśniejegoindywidualizm,niezależność
sądów,samodzielnośćobserwacjiiocen,umiejętnośćprzeciwstawianiasięspołecz-
nieustalonym,typowymnawykommyśleniaipostępowania(tamże,s.31).
ŹródłemprocesutwórczegoM.Gołaszewskaczyniosobisteprzeżycia
iuzdolnieniatwórcy,L.S.Feuer–postawęniezależnąiintrowertywną,D.W.Mc
Kinnon–niezależnośćtwórcywobecnaciskówzewnętrznych.
[...]indywidualnedoświadczenietwórcyformujesięnietylkodrogąświadomejpra-
cyinteligencji.Wpowstaniutegodoświadczeniabierzeudział,częstowwiększym
stopniu,równieżintuicja,podświadomość,wyobraźnia(tamże).
B.Croceekspresjęosobowościukrytąwdzieleutożsamiaz„lirycznąintuicją”,
R.G.Collingwood–zaktem„czystejwyobraźni”.Twórczaekspresjairealizacja
doświadczeniaindywidualnegotwórcyodbywasięwstaniezaangażowaniaemo-
cjonalnegooszczególnejsile.Ztychwłaśniepowodówtwórczośćmożnauważać
zaekspresjęcałejosobowościtwórcy.
