Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.SZTUKA
47
WiekXIX,aszczególniejegodrugapołowaniesiezesobąwielośćbadańpsy-
chologicznychifilozoficznychnadprzeżyciemestetycznym.B.Crocedowodzi,że
przeżycieestetycznejestaktemduchowymsamopoznaniamającymcharakterin-
dywidualnejwyobraźni;T.Lippsidentyfikujeprzeżycieestetycznezwczuwaniem
siępodmiotuwpostrzeganyprzedmiotiwypożyczaniemprzedmiotomwłasnych
przeżyćpodmiotu,V
.Baschokreślaprzeżycieestetycznejakoprojekcjęuczuć
iemocjipodmiotunaprzedmiotynieożywione,przedstawionewdzielesztuki
aobdarzoneprzezartystęszczególnąsiłąekspresji;H.Bergsonzaśuznajeprze-
życieestetycznezaostrzejszeibardziejwrażliweprzeżyciesamejrzeczywistości
(Wojnar,1976,s.198–201).
Biernyiczynnycharaktersamegodoświadczeniaestetycznegoorazznaczą-
carolaodbiorcywprocesiekształtowaniasięprzedmiotuestetycznegowidoczna
jestwfenomenologiiR.Ingardena.Uznajeonfunkcjęprzeżyciaestetycznegoza
najważniejszą,dziękiktórejdochodzidokonstytuowaniasięprzedmiotuestetycz-
negoiemocjonalno-kontemplacyjnegodoświadczeniazastojujakościowegoijego
wartości(Ingarden,1957,s.140).M.Dufrennezaśprzeżycieestetycznetraktuje
wogólejakokategorięapriori,jako„narzędzieporozumiewaniasięmiędzyprzed-
miotemapodmiotem”(Wojnar,1976,s.204).F.Nietzsche,zastanawiającsięnad
różnicamiwtreściicharakteremprzeżyciaestetycznego,dochodzidowniosku,że
jesttospowodowaneswoistościąposzczególnychdyscyplinnaukowych.Itaknurt
przeżyćappolińskichbliskijeststatycznemupięknudziełsztukiplastycznej,dioni-
zyjski–dynamicesztukidramatycznejimuzyce(tamże,s.205).W.Tatarkiewicz
dopatrujesiętrzechodrębnychpostaw:estetycznej(wsensiewęższym)kojarzonej
zprzyjemnościąoglądu,zmysłowymupodobaniemwzbudzanymprzezdzieła
sztuki,widoki,przyrodę;literackiej,którejźródłemupodobaniasąobrazy,myśli,
jakiewidzkojarzyznimi;orazpoetyckiej,któraujawniasięwobecnościzjawisk
osilnymdziałaniuemocjonalnym(zwłaszczawobecpoezjiimuzyki)(tamże).
Przeżycieestetycznestanowiłoproblemnietylkodlafilozofii,zajmowałasię
nimtakżepsychologia,zwracającuwagęgłównienapercepcję,szczególniepercep-
cjęwizualną.
Badaczecisformułowalizatemwniosek,iżodczuwanieprzyjemnościlub
przykrościpodczaspercepcjiwizualnejuwarunkowanejestmechanizmempercep-
cyjnym,azatemistniejącąodpowiedzialnościąmiędzykonstrukcjąświataakon-
strukcjąreceptorazmysłowego(tamże,s.209).
MyślW.Köhlera,M.Wertheimera,K.Koffki(przedstawicieleGestalt)roz-
winąłR.Arnheim.Uzasadniłon,wjakisposóbokoludzkieorganizujemateriał
wizualnyzgodniezobiektywnymiprawamipsychologicznymi.Zpercepcją„pięk-
nej”formy,zreakcjaminakolorH.J.Eysenckutożsamiałuczucieprzyjemności,
C.W.Valentine–zpreferencjamikolorystycznymi,wrażliwościąnalinię,kształt,
rytm,harmonię,melodięatakżenapoezję.
