Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ideemodernizmutatarskiego◆27
nierezygnowałrównieżzrozważańteoretycznych27.SzihabuddinMar-
dżaniuważał,iżhistoriabędziemogłabyćtraktowanajaknauka,jeśli
rezultatyjejuprawianianiebędąustępowaćpowadze,zjakądotądodno-
szonosiędotwierdzeńidowodówmatematykiczyastronomii28.Myśliciel
proponowałrefleksjęometodzieiprzedmiociehistoriijakonauki.
Metodakrytycznawhistoriografii
NawstępieMardżanipodnosiłkoniecznośćkrytycznegopodejściado
przeszłości,czemusłużyćmiałaanalizadotychczasowegodziejopisar-
stwawzakresiesposobupodejściadoźródeł.Popierwsze,filozofpostu-
lowałprzewartościowaniestosunkudoprzekazówhistoriograficznych,
woparciuoktórekreślonoobrazydziejów.Brakkrytycyzmuwstosun-
kudoźródełskutkował,zdaniemMardżaniego,nietylkopopełnianiem
błędówprzezhistoryków,ale-coważniejsze-petryfikowaniemprze-
sądówinieprawdy.Przyczynątegostanubyłorównieżniedostateczne
wykorzystywaniedokumentówarchiwalnych.Mardżanibyłprzeko-
nany,iż,byuprawiaćhistorięnaukową,należyoprzećswepisarstwo
naźródłachpochodzącychzarchiwów,jakrównieżpodstawęźródło-
wąuczynićmożliwiewszechstroną.Miałysięnaniąskładaćnietyl-
kourzędowe,państwoweakta,alerównieżdokumentyhandloweoraz
zabytkikulturymaterialnej.Podrugie,stawiającsobiezacelweryfika-
cjęwiarygodnościprzekazówhistoriograficznychorazźródeł,należa-
łojekonfrontowaćzpanującymiwdanymczasieuwarunkowaniami:
bądźtostanowiącymiramychronologiczneopisuprzeszłościzawarte-
gowdanymdziele,bądźteż-ramyczasoweprzypisywanepowstaniu
danegodokumentu.Takiepostulatycharakterystycznebyłynietylko
dlazachodnio-europejskiejnaukihistorycznejdobyxixstulecia,ale
sformułowanezostaływiekiwcześniejprzezIbnChalduna(1332-1406).
NowatorskidorobekIbnChalduna,zarównowwymiarzerefleksjinad
metodąkrytyczną,jakrównież-oczymsięzachwilęprzekonamy-
waspekciepoglądównaprzedmiothistorii,ontologiędziejówiproble-
mypoznawcze,dalecewyprzedzałczas,wktórympowstał29.
27M.Jusupow,SzigabutdinMardżanił,s.5-6.
28Tamże,s.128.
29Tamże,s.129-132.WięcejnatematmyśliIbnChaldunazob.H.A.Jamsheer,Mu-
qaddima-Historia-Historiozofa,Łódź1998;por.A.F.Grabski,Dziejehistorio-
grafi,wprowadzenieR.Stobiecki,Poznań2003,s.142-149.Autor,prezentując
teorięhistoriiIbnChalduna,odwołałsięrównieżdopracHassanaAliJamsheera,
por.tamże,s.156.Por.J.Bielawski,IbnChaldun,Warszawa2000.
