Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MichałBaczkowski
(UniwersytetJagielloński)
Austriackiearchiwaliajakoźródłodostanu
umocnieńpołudniowychziemRzeczypospolitej
wdobierozbiorów
N
podolskiego)znajdowałasiębardzodużailośćobiektówobronnych.Wznoszonoje
aziemiachpolskichzagarniętychprzezAustrięw1772r.(województwaruskie
ibełskie,południowaczęśćkrakowskiegoisandomierskiegoorazskrawki
odczasówśredniowiecznych(XIVw.)ażpodrugąpołowęXVIIIw.(konfederacja
barska).Byłyprzykładamibardzozróżnicowanychkoncepcjifortyfikacyjnych,
odmiennychukładówprzestrzennych,jakrównieżniejednorodnychfunkcji
militarnych.Ichstanzachowaniatakżebyłróżny:oboknielicznychobiektów
zadbanych,mającychrealnypotencjałobronny,znajdowałasięmasabudowli
porzuconych,zrujnowanychlubniedokończonych1.
Ogromnekomplikacjeniósłzesobąstatusprawnytychobiektów:
przeważającaichczęśćznajdowałasięwrękachprywatnych(magnaterii,
zamożnejszlachtyorazduchowieństwa),atylkonieliczne,itozazwyczaj
zupełnieprzestarzałelubzrujnowane,należałydodomenykrólewskiej.Było
towcałkowitejopozycjidorealiówpanującychwmonarchiihabsburskiej,
wktórejnajważniejszetwierdzenależałydopaństwa(Wiedeń,Praga,
Ołomuniec,Karlstadt,Petrovaradin,KarlsburgczyTemesvár)lubteżbyły
właśnieprojektowaneibudowaneprzezmonarchięodpodstaw(Josephstadt
iTeresienstadt)2.Kwestiewłasnościowewogromnymstopniuutrudniały
wykorzystanieistniejącychwGalicjizałożeńobronnych.Należałojebowiem
wykupićalbozawrzećodpowiedniekontraktydzierżawnezwłaścicielami,
ajednoidrugiewywoływałowielkieproblemy.
PoIrozbiorzePolskiadministracjawojskowamonarchiihabsburskiej
podjęłaszeregniezbytskoordynowanychpracmającychnacelu
zinwentaryzowanieiopisanieważniejszychobiektówobronnychznajdujących
sięnaterenieGalicji.Działaniatenabierałypewnegoprzyspieszenia
wokresachzagrożeniazewnętrznego,któremogłoobjąćswoimzasięgiembyłe
1Szerzej:AdamMiłobędzki,ArchitekturapolskaXVIIwieku,t.I-II,Warszawa1980;JanLeszek
Adamczyk,FortyfikacjestałenapolskimprzedmurzuodpołowyXVdokońcaXVIIwieku,Kielce2004;
TomaszCiesielski,ArmiakoronnawczasachAugustaIII,Warszawa2009,s.533-568;Bogusław
Dybaś,ForteceRzeczypospolitej.Studiumzdziejówbudowyfortyfikacjistałychwpaństwiepolsko-litewskim
wXVIIwieku,Toruń2018.
2
OorganizacjiarmiihabsburskiejwXVIIIw.isystemieobronnympaństwavide:Johann
ChristophAllmayer-Beck,DasHeerunterdemDoppeladler.HabsburgsArmeen1718-1848,
München1981.Otwierdzachczesko-morawskichvide:Vladim.rKupkaakolektiv,Pevnosti
aopevněn{vČechách,naMoravěaveSlezsku,Praha2010.
