Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Wstęp
dziwychartystówodpubliczności”14.OdpowiedziąautoraQuidamanaWiosnę
LudówbyłZwolon.Norwid–cowyraźniepokazujetenpoemat–niechciał
oddalaćsięodpubliczności,leczbyłoto(nietylkozewzględunaniezrozumia-
łośćjegodzieł)wdrugiejpołowieXIXwiekunieuniknione.Rozziewmiędzy
oczekiwaniamipublicznościawymaganiamitwórcówwobecodbiorcypogłębiał
sięodczasówromantyzmu.Doniosłedziełazpoczątkustuleciaodpowiadały
jeszczegustomczytelników,późniejwielkąpopularnośćzdobywalijużjedynie
nieliczniwybitnipisarze,np.KarolDickens15.
WróćmyjeszczedorozpoznaniaStefanowskiej.Norwidjestdlaniejroman-
tykiem,któryHzabłąkałsię”wdrugąpołowęXIXwieku16.Niemożnasię
ztakimstanowiskiemzgodzić.JestonHpisarzemwiekukupieckiegoiprze-
mysłowego”–toformułabardzotrafna–niedlatego,żesięweńHzabłąkał”.
Wręczprzeciwnie:drugapołowawiekujestdlaautoraVade-mecumgłównym
punktemodniesienia(owszem,częstozpozycjikrytyka,alekrytykęodnaj-
dziemywróżnejformieuDickensa,Dostojewskiego,Baudelaire’a,Flauberta
iinnychHwielkoludów”,byużyćNorwidowskiegookreślenia),dlatego,żenie
przynależydoromantycznejformacjikulturowej,awielkomiejskacywilizacja,
osiągnięciatechnologiczne,społecznetransformacjeirewolucjaprzemysłowa
sąjegonaturalnymśrodowiskiem,glebą,naktórejrozwijasięjegotwórczość.
Jegomyślkształtujesięwpewnejmierzepodwpływemromantyzmu,alezde-
cydowaniepozaniegowykracza.
Znacznieistotniejsza,szczególniedladojrzałejtwórczościpisarza,okazuje
sięnowoczesnamyślantropologiczna.ProtestprzeciwkoHrozpędzonej”cywili-
zacjiniemanicwspólnegozhasłemHpowrotudostanunatury”iromantycz-
nymnaturyzmemwogólności.Odbijaonraczejintelektualnyklimatdrugiej
połowywiekuXIX,wktórejewolucjonizm,pozytywizmiutylitaryzmsąsia-
dująznietzscheanizmem,neokantyzmemipremodernizmem.Ztychwzględów
koniecznościąjestzestawienietwórczościpoetyzrodzącąsięwówczasmyślą
antropologiczną.
Wmoimprzekonaniuinteresującanastutajkwestiastanowibardzoważne
uwarunkowanieNorwidowskiejwizjiczłowieka,któranapozórtylkodasię
wywieśćzantykuimyślichrześcijańskiej.Antropologiakultury–pisząEwa
PaczoskaiBartłomiejSzleszyńskiwprzedmowiedoksiążkiPrzerabianie
XIXwieku–HrodzisięwłaśniepokoniecwiekuXIXjakosamodzielnadyscy-
14A.Hauser,Społecznahistoriasztukiiliteratury,przeł.J.Ruszczycówna,Warszawa1974,
t.II,s.230.
15Zob.tamże,t.II,s.279.
16Z.Stefanowska,Pisarzwiekukupieckiegoiprzemysłowego[w:]tejże,dz.cyt.,s.31.Taka
postawa(tj.Hczytanie”Norwidaprzezpryzmatromantyzmu)widocznajestwcałejStronieroman-
tyków.
