Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.Uchodźstwowokresieprzednowoczesnym
51
jeszczetenaturalnerefugia,fortyfikującswojezagrodyitworzącwokółnich
trudnedoprzebyciaroślinnebariery,przezzasadzenietamkolczastychkrzewów
idrzew,któreoddzielałyichodotwartychrównin.Wykształconoteżzkoniecz-
nościswegorodzajunrolnictworefugialne”czyteżnkryzysowe”,polegające
nauprawachtarasowychsłabodostrzegalnegodlaobcychmaniokuzamiast
rzucającegosięwoczysorga.Dodziśmieszkającewtakichmiejscachludy,
znanejakoNuba,Kirdi,DogonczyHadżeraj(Hajerai),będącepotomkami
dawnychuchodźców,określanesąmianemrefugialnych69.
Oczywiścieofiaramiatakówmuzułmańskichkoczownikówmogłybyć
nietylkorolniczespołecznościżyjącepozaorganizacjamipaństwowymi,ale
takżetakie,któresamejetworzyły.Szukałyonejednakschronieniaraczejza
potężnymiobwałowaniamiswoichmiast,któreniekiedy,jaktzw.biranena
ziemiachHausa,stanowiłytakżeichrefugia,wobrębiektórychznajdowały
sięnietylkozabudowania,aleiterenyuprawne70.
Przechodzącdoostatniegozwymienionychwyżejźródełtradycyjnego
uchodźstwa,czyliwewnętrznychwykluczeńwramachgrupywłasnej,należy
stwierdzić,żebyłyonezwiązanezwykleznaruszaniemobowiązującychwokre-
ślonychspołeczeństwachnormiwartości,nadktórychutrzymaniemczuwał
grupowysystemkontrolispołecznejopartejnainstytucjiczarownictwaitaj-
nychstowarzyszeń.Kontrolaspołeczawyrażałasięzwyklezapomocąobyczaju,
prawa,religii,obowiązującejmoralnościczyteż,ogólnierzeczbiorąc,tradycji
71
.
Wynagradzająckonformistówikarzącniezadowolonych,systemchroniłdaną
wspólnotęprzedanomiąirozpadem.Wszystkichniepokornych,nonkonfor-
mistów,reformatorów,opozycjonistów,buntowników,autsajderówskazywał
naostracyzmspołeczny(napiętnowanie,wyśmianie,oziębłość,obojętność),
awprzypadkubrakupoprawynaśmierćlubwygnanie.
Wpodobnysposóbtraktowanowtradycyjnychspołecznościachtakże
ludziwjakiśsposóbninnych”(choćbybliźniętalubichmatki),wtymosoby
dotkniętejakąśdewiacją,ułomnościąbądźkalectwemczychorobą(np.
albinizmemczytrądem),którychgrupachciałasiępozbyć.Pamiętaćtrzeba,
69Więcejpatrz:R.Vorbrich,LudyrefugialneSudanuiM.Ząbek,Historycznarolaspołeczności
arabsko-muzułmańskichwstrefiecentralnegoSudanu,obaw:Biladas-Sudan.Kulturyimigracje,
red.W.Cisło,J.Różański,M.Ząbek,Warszawa2013,s.7–45.
70R.Karpiński,SudanCentralnydokońcaXVIw.,w:HistoriaAfrykiodpoczątkuXIXw.,red.
M.Tymowski,Wrocław–Warszawa–Kraków1996,s.531.
71Patrzklasycznepozycjesocjologiczne:E.A.Ross,SocialControl.ASurveyoftheFoundations
ofOrder,NewYork1901;F
.Tönnies,GemeinschaftundGessellschaft.Grundbegrifederreinen
Soziologie,Berlin1922.
