Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Społeczno-kulturoweuwikłaniarzymskichnaukowcówł
19
stów,takichjakPliniuszMłodszy,Fronton,Symmach,AmmianusMar-
cellinus,budującwtensposóblegitymizacjęwizerunkuwładcyiswoich
rządów5.
Oprócznichwyrastaładużagrupamoralistów,naukowców,literatów,
którazpowodówobiektywnych,naprzykładdominacjiwpolitycecesa-
rzyiniektórychrodówarystokratycznych,niemogłamiećbezpośredniego
wpływunapolitykę.Dlategokoncentrowalisięonibardziejnakomentowa-
niubieżącejsytuacji,pisaniuhistorii,traktatówmoralizatorskichirozwi-
janiuformalnychumiejętności,zwłaszczadziękizaawansowanemukształ-
ceniuretorycznemu.
Postawęwycofaniasięintelektualistówzwpływunacodziennośćspo-
łeczno-politycznądajesięzaobserwowaćjużodkońcaIwiekup.n.e.Będzie
sięonautrwalałanieprzerwaniejużdokońcaImperium.
Wymienionetypypostawiichprzykładyreprezentowaliwkolejnych
wiekachintelektualiści,naukowcykręgueuropejskiego.Wydajesię,że
wpewnychokresachdominacjęzdobywałajednalubdrugapostawa:zaan-
gażowaniawżyciespołeczne,czasamiwręczrewolucyjnego,awinnych
przypadkach—zdecydowanepostawienienaizolację,zamknięciesię
wkokoniewłasnychprzemyśleńorazidei.Nawybórpostawymiałowpływ
wieleczynników,międzyinnymi:
—osobistepredyspozycjepsychofizyczneintelektualistów;
—czynnikimaterialne,powiązanezpochodzeniemipozycją,jakązajmo-
waliwspołeczeństwieuprogukariery;
—sytuacjapolitycznaireligijnaobszaru,naktórymdziałali.
Nietojestjednakprzedmiotemmoichrozważań.Postaramsięprzy-
bliżyćdwiesylwetkiidwaodmiennetypyosobowościrzymskichintelek-
tualistów—zpozoruróżnych,amimotozaskakującodosiebiepodob-
nych.Tematemprzewodnimwnakreśleniusylwetekniejestukazanie
ichwpływunacodzienneżycie,leczraczejwskazanie,jakspołeczeń-
stwo(wbrewintencjomsamychnaukowców)reagowałonaichdziałania
ipostawyorazjakwkonsekwencjiwpłynęłotonalosyintelektualistów:
LuciusaOrbiliuszaPupillusaorazApulejuszanazywanegoPlatonicusem
Madaurensisem.
5Zob.L.Winniczuk:PliniuszMłodszywświetleswoichlistówimów.Warszawa:Pań-
stwoweWydawnictwoNaukowe,1987.Por.P.Grimal:MarekAureliusz.Przeł.A.Łuka-
szewicz.Warszawa:PaństwowyInstytutWydawniczy,1997;A.R.Birley:Hadrian.
Przeł.R.Wiśniewski.Warszawa:PaństwowyInstytutWydawniczy,2002.
