Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
J.J.Rousseau,Umowaspołeczna
italentem,iżotrzymujenagrodę.Odrazustajesięgłośnymiczytanym.Myśl
przewodniasamejrozprawy»Discourssurlessciencesetlesartsfl2wyrażapogląd,
iżpierwotnystanludzkości,bezkulturynaukowejiartystycznej,stałnamoralnie
wyższympoziomie.Bowiemrozwójnauki,technikiisztukipociągazasobązłago-
dzenieobyczajów,upodobaniedowygód,upadekreligii,skłonnośćdorozumowa-
nia,niezaśdodziałania.Powodujezanikprostotyorazbraksilnychiotwartychcha-
rakterów.Rozprawawywołałaliczneodpowiedzi,naktóreRousseaureplikuje
zwielkimpowodzeniem,przybierająccorazbardziejcharakterspołecznegoapostoła.
Wkilkalatpóźniejwychodzi»Discourssurl>originedel>inégaliteparmiles
hommesfl3(1755),wktórymRousseaustarasięprzedstawićstopnioweprzechodze-
nieludzkościodstanupierwotnego,przedspołecznegodoczasówwspółczesnych
irozwijającąsięstopniowonierównośćspołeczną.Występujeturównieżsilneide-
alizowaniestanunaturywprzeciwieństwiedocywilizacjinowożytnej.Niebawem
ukazujesięromans»LanouvelleHéloïsefl(1761),uważanywhistoriiliteraturyza
wspaniałyprzejawinwencjiromantycznej,siłyigłębiuczuciowej.W1762r.wydaje
Rousseaudwaswojedziełazasadnicze,którestanowiąnajbardziejdojrzałeowoce
jegotwórczościiktóreodegraływielkąhistorycznąrolę,mianowicie»Contratso-
cialfli»Emilefl4.Wpierwszymznichkreśliideałustrojupolitycznego,realizujący
zasadywolnościirówności;możliwymtojesttylkowmałychrepublikach,opar-
tychnapodstawieskrajniedemokratycznej,naudzialecałegoluduwewładzyusta-
wodawczej.Wdrugimrozwijanakonkretnychprzykładachzasadywychowawcze,
zmierzającewkierunkuindywidualizacjiiwyrabianiasamodzielności;zasadyte,jak
wiadomo,wywarływielkiwpływnacałąwspółczesnąpedagogikę.
Wydanieostatnichdwóchdziełrozpoczynaostatni,smutnyokreswżyciuRo-
usseau,połączonyzprześladowaniamiwładzpaństwowychorazzrozwijającąsię
corazsilniejchorobąfizyczną,atakżepsychiczną(maniaprześladowcza).Ponieważ
parlamentparyskiwydajerozkazaresztowania,dlategoRousseaumusiuciekać.
UdajesięnajpierwdoSzwajcarii,skądjednakzostajewydalony,następniedoAnglii
(zHume>em).W1767r.wracadoFrancji,przebywaprzezpewienczaswParyżu,
gdzieodczytujepublicznieswoje»Wyznaniafl5(zakazaneprzezpolicję),umiera
w1778r.wErmenonville.ZważniejszychpractegookresużyciaRousseauwy-
mienićnależy:»ProjetdeConstitutionpourlaCorsefl(1765),»Confessionsfl(1766),
»ConsidérationssurlegovernementdePolognefl6(pisanewpołowie1771r.na
2Wydaniepolskie:Rozprawaonaukachisztukach,tamże.
3Wydaniepolskie:Rozprawaopochodzeniuipodstawachnierównościmiędzyludźmi,tamże.
4Wydaniepolskie:Umowaspołeczna,wprzekładzieAntoniegoPeretiatkowicza,zob.stronare-
dakcyjnaniniejszegowydania;Emil,czyliowychowaniu,przeł.EugeniuszZieliński,Ossolineum,
Wrocław1966.
5Wydaniepolskie:Wyznania,przeł.TadeuszBoy-Żeleński,PIW,Warszawa1978.
6Wydaniepolskie:Uwagiorz!dziepolskim,przeł.MaciejStaszewski,w:J.J.Rousseau,Umowa
społecznał,red.BronisławBaczko,PWN,Warszawa1966.
