Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Upływczasuiontologia
samościprzedmiotów,którekrótkomożnaprzedstawićwpostacikilkupowiązanych
zsobąkwestii:naczympolegazmiennośćrzeczy,czyjestonawogólemożliwabez
utratytożsamościprzedmiotu,ajeżelijestmożliwa,tojaktosiędzieje,żeprzedmio-
ty,którepodlegajązmianie,mogązachowaćtętożsamość.
ObrazświataproponowanyprzezParmenidesajestkrańcowoodmienny.Nieufał
onzmysłom,aswojąmetafizykębudowałnaracjachrozumowych,itowłaśnietera-
cjerozumowekazałymuwierzyćwto,żeprawdziwybytjestjednolity,niezmienny
idanywpewnejcałościbezpoczątkuibezkońca:
Pozostajejeszczewieśćojednejdrodze,mianowicie,żeto,cojest,istnieje.Naniejstoibardzo
wieleznaków,żeto,cojest,jestjakoniezrodzonetakżeiniezniszczalne,jestonocałewswejto-
talności,niewzruszoneibezkońca.Niebyłonigdy,aniniebędzie,gdyżonoterazjestrazem,jako
coścałego,jednolitego,ciągłego.Jakiegopoczątkuszukałbyśdlaniego?(Heinrich1925,s.43).
WświecieParmenidesaniemamiejscanaupływczasuizmiennośćrzeczy;praw-
dziwybyt,czylito,cojest,jestodwieczny,nieruchomy,niepodzielnyiniezmienny,
awszelkazmianaistawaniesięsątylkozłudzeniem.
Jakwynikazprzedstawionychprzykładów,wątpliwościcodoobiektywności
alborealnościupływuczasuniesąbynajmniejplonemXXw.inowychodkryćwfi-
zyce.Jednązgłównychteztejksiążkijesttwierdzenie,iżkwestionowanieupływu
czasujestraczejwynikiemnaszegoniedostatecznegozrozumienia,naczympolega
upływczasu,następnietego,wjakitozjawiskowpływanarzeczywokółnas,będące
przedmiotemnaszegopoznania,orazsposobu,wjakimysamifunkcjonujemywcza-
siem.in.wtedy,gdyrozwijamynasząwiedzędotyczącąewolucjiświata,wktórym
żyjemy.Jeżelimamykłopotyzezrozumieniem,czymjestupływczasu,tojestto
spowodowanenietylkotrudnościąwynikającązusiłowaniazamknięciawpewnym
sztywnymaparaciepojęciowymczegoś,coznaturysamejjestdynamiczneipłynne
-zauważylitojużdawnoHeraklitiBergson-aleprzedewszystkim,jaktwierdzę,
tym,żemamytudoczynieniazpewnymfundamentalnymmetafizycznymzagadnie-
niem,któreangażujewsobieiwymagarozwiązaniatrudnychiwciążdyskutowa-
nychproblemów,takichjak:
I)metafizycznyproblemistnieniateraźniejszości,przeszłościiprzyszłości;
II)metafizycznyproblemdotyczącysposobutrwaniarzeczywczasie;
III)językowy(zodniesieniemdoontologii)dylemat,czyobecnewnaszymję-
zykukategorieczasówgramatycznych(tzw.tensy)2odpowiadająstrukturze
2Wjęzykupolskimbrakjestwłaściwychsłówdoadekwatnegoprzetłumaczeniaangielskichter-
minów,takichjakntense”,ntensed”,ntenseless”czyndetensed”,związanychzkategoriamiczasówgra-
matycznych.Tłumaczenientenseless”lubndetensed”przeznbezczasowy”sugerowałobyjakąśpozacza-
sowość,takąjakaprzysługujenp.przedmiotomabstrakcyjnym,podczasgdywangielskimntenseless”
indetensed”niechodziopozaczasowość,tylkooużyciedanegoterminuwtakimsensie,abybyłon
pozbawionyformpodlegającychkategoriomczasówgramatycznychprzeszłego,teraźniejszegoiprzy-
szłego.Tłumaczenientenseless”przeznbezczasowy”prowadziłobyteżwprzypadkutzw.nnewtenseless
theoriesoftime”doabsurdówjęzykowych(nnowebezczasoweteorieczasu”),dlategoteżzdecydowa-
łemsięnatłumaczeniepowyższychterminówjakontens(y)”,ntensowe”inbeztensowe”.Problem,czy
strukturatensowanaszegocodziennegojęzykaodpowiadastrukturzerzeczywistegoświata,dyskutowa-
nyjestwrozdziale4.
