Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzywKrólestwiePolskim(1815-1915)istniałsamorządżydowski?
21
wcześniejdożyciadozorybóżniczebyłyodgórniezaordynowanymiagendamiad-
ministracjipaństwowej,ztąróżnicą,żeurzędnikamiwnichmoglibyćjedynieŻy-
dzi.Zakreskontrolinaddozoramiwynikałztego,żeposiadałyonewładzęnadaną
zmandatuadministracjipaństwowejichoćichczłonkówwybierałaspołeczność
żydowska,tocałądziałalnośćdozorówlegitymizowaławładzapaństwowa.Warto
takżewzmocnićtęargumentacjęstwierdzeniem,żeoileumocowaniekahałów
wsystemieprawnymwynikałozdawnychprzywilejów(wtymstatutukaliskiego
z1264r.)oraztradycyjnychigłębokozakorzenionychhistorycznierozwiązań
prawnych,otylepowołaniedozorówbóżniczychbyłoelementembudowania
nowegoorganuadministracyjnego.Nietylkozrywałohistorycznąciągłośćso-
juszunołtarzaitronu”-awprzypadkukahałusystemunormowanegoprawem
npaństwowym”orazregulacjamireligijnymi-alewypełniałowłaściwiemisję
tworzeniancywilnychchrześcijan”
,októrychpiszeMarcinWodziński.Zmianaro-
dowoduinstytucjizarządzającejspołecznościążydowskąjestwmoimprzekona-
niuważnymelementemwprocesietransformacjistatusuprawnegoispołecznego
wspólnotyżydowskiejwKrólestwie.
Debataijejskutki
W1818r.zbliżałsięczaspodjęciaistotnychdecyzjidotyczącychmiejscairoli
ŻydówwspołeczeństwieKongresówki.Mijałobowiem10latodzawieszeniaich
prawobywatelskichwKsięstwieWarszawskimw1809r.inależałopodjąćdecyzję,
codalej
31
.Pośródinnychważnychelementówtejpublicznejdebaty-odbywającej
sięzapomocąpamfletówibroszurwydawanychprzezrozmaite,przedewszystkim
chrześcijańskie,środowiska-przewijałasiętakżekwestiażydowskiejsamorząd-
ności
32
.Niebyłaonajednaknowymelementemwdyskursiepublicznym.Problem
tenbyłzpodobnymwydźwiękiempodnoszonyjużwepoceprzedrozbiorowej
31
oniuansachstatusuprawnegoŻydówwKsięstwieWarszawskimpor.A.oniszczuk,Te
JewsintheDuchyofWarsaw:Tequestionofequalrightsinadministrativetheoryandpractice,
nPolin.StudiesinPolishJewry”2015,nr27:JewsintheKingdomofPoland,1815-1918,s.63-88.
32
DebatęopołożeniuŻydówwKrólestwiePolskimanalizujewswojejrozprawiedoktor-
skiejLidiaJerkiewicz,por.eadem,„Kwestiażydowska”wKrólestwiePolskimwlatach1815-1830,
pracadoktorskanapisanapodkierunkiemprof.M.Wodzińskiego,Wrocław2014(maszynopis
udostępnionyprzezautorkę);piszeotymtakżeMarcinWodziński:idem,„Cywilnichrześcijanie”:
SporyoreformęŻydówwPolsce1789-1830,[w:]KwestiażydowskawXIXwieku.Sporyotożsa-
mośćPolaków,red.G.BorkowskaiM.Rudkowska,Warszawa2004,s.9-42.Wzakresiekrytyki
kahałówinterpretujejątakżeDoraSzterenkac,por.eadem,Zniesieniekahałówiutworzenie
dozorówbóżniczych(wpierwszychlatachKrólestwaPolskiego),pracamagisterskanapisanapod
kierunkiemprof.dr.M.Bałabana,s.17-25.
