Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
ArturMarkowski
wpismachStanisławaStaszica,któryżądałzniesieniakahałuipostulowałodda-
niespołecznościżydowskiejwręceadministratorówizarządcówmiast.Staszic
upatrywałwkahalejednejzprzyczynzapóźnieniaiodrębnościŻydówwzglę-
dempozostałejczęścispołeczeństwa.Postulował,bypozostawićjedynierabina
zograniczeniemjegokompetencjidoczynnościreligijnychorazszkolnika,który
dbałbyoinfrastrukturęreligijną,defactowięcwymagałwzoremoświeceniowych
tendencjihomogenizacjistruktur,czylilikwidacjigminy
33
.
Uczestnikówdyskusjitoczącejsięmiędzy1817a1822r.byłojednakznacz-
niewięcej.Ichpoglądymożnaokreślićjakobardzokrytycznewobectradycyjnej
formysamorządnościżydowskiej.Chrześcijańscyautorzypodkreślali,żekahał
zeswoimoligarchicznymukłademwładzyjestnajwiększąbolączkąspołeczności
żydowskiejiprzeszkodąnadrodzenproduktywizacji”incywilizowania”Żydów.
Postulowanowięcnatychmiastowąlikwidacjęwładzżydowskichznajdującychsię
podwpływemstarszychkahalnychiswoistąlustracjęfinansowądotychczasowej
ichdziałalności.Wskazywanonaogromnyuciskekonomiczny,jakiemupodda-
wanabyłaspołecznośćżydowskazestronytradycyjnejstrukturysamorządowej.
Pisano:
odkrywszytymsposobemcząstkowetylkocierpianeuciski,gdyotakowekrocieskarg
jużzaszły,którejednakdlategojedynieżadnegonieotrzymałyskutku,iżStarsi
34
zwy-
kłymiswymiwybiegamipotrafilitakoweprzytłumićiodwrócić,marnującprzytym
groszodubogiegoluduwyciśnionywskrośłzamioblany.Towszystkosłusznydaje
ludowistarozakonnemupowóddomniemania,żezamiaremnibyopiekującegosię
nimnarodu,bynajmniejniejest,abystanjegoulepszyć,izrobićzniegoludużyteczny,
leczten,abyzostawićgosamemusobie,ażsięsamimiędzysobązniszczą-coteż
bezwątpieniaprzezuciskiStarszychniezadługojużuskutecznionymzostanie,jeżeli
temuniezwłocznietamazałożonąniebędzie
35
.
Krytykowanooligarchiękahalną,wskazującnajejbezdusznośćiszkodliwe
działaniemająceniszczycielskąsiłęistraszliweskutkidlaŻydów-szczególnie
bardziejspauperyzowanych:
[ł]powstajemożnowładztwotegozgromadzenianajwyższego,którerozprzestrze-
niaćmamocponarodziewszelkirodzajwładzy.Będącskłademprawitłumaczem
wyrokówświętych,trybunałtenumiałsięwynieśćnadpierwszeidrugie.Nazywają
33
WięcejopostawieStaszicawobecsamorządużydowskiegozprzykładamifragmentów
jegopism:J.Kruszyński,StanisławStaszicakwestiażydowska,Krzeszowice2003,s.36-37.
34
Chodziostarszychkahalnych.
35
ProśbaczyliusprawiedliwieniesięLuduWyznaniaStaregoTestamentuwKrólestwiePol-
skiemzamieszkałego,Warszawa1820,s.27.
