Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
I.SłużbacywilnawPolsce
razemwwarunkachbudowyrzeczywistejdemokracjiczy-szerzej-procesu
demokratyzacji,któryobjąłwXXwiekużnekraje,przechodząceodnie-
demokratycznychsystemówpolitycznychkusystemomdemokratycznym.De-
mokratyzacja,ujmowanajakozjawiskoupowszechnianiasięnaświeciemode-
lupaństwademokratycznego,doczekałasięwieluujęćteoretycznych[Lipset
1960;Dahl1995;Sartori1996;Diamond1999].SamuelHuntington,wyjaś-
niającianalizującprzyczynyzmiansystemówpolitycznychjakiemiałymiejsce
wokreślonymczasieiwżnychpaństwach,piszeotrzechfalachdemokra-
tyzacji.Zwracajednocześnieuwagę,żepokażdejztakichfalnastępowało
zjawiskoodwrotne,awięcpewnekraje(choćniewszystkie),poprzedniodo-
konująceprzejściadodemokracji,powracałydorządówniedemokratycznych.
Huntingtonprzypisujeposzczególnymokresomkonkretneramyczasowe.Itak,
pierwszą-ijakdotejporynajdłuższąfalędemokratyzacji-Huntingtonza-
mknąłwlatach1828-1926(pierwszafalaodwrotumiałamiejscewlatach
1922-1942);drugafala,zdecydowaniekrótsza,trwałapomiędzy1943-1962
rokiem(drugafalaodwrotuzamykasięwlatach1958-1975);trzeciafalade-
mokratyzacjirozpoczęłasięw1974rokuitrwanadal,choćsąwidocznesymp-
tomyjejsłabnięcia,anawetodwrotu[Huntington1996,s.96].Analiziepo-
litycznych,ekonomicznychikulturowychuwarunkowań,jakieinicjowały
procesydemokratyzacjibądźpowodowałyichodwrót,Huntingtonpoświęcił
książkęTrzeciafalademokratyzacji[1995].Polskadwukrotnie,tj.podczaspierw-
szejitrzeciejfalidołączyładopaństwwprowadzającychdemokratyczneinsty-
tucjeiprocedury,wtymtakżesłużbęcywilną.
BudowanapoodzyskaniuniepodległościDrugaRP
,tworzącaodpodstaw
systemprawno-organizacyjnyadministracjipublicznej,sięgaławdużejmierze
dorozwiązańadministracjizaborców,łączączesobążneichelementy,np.
sądownictwoadministracyjneprzyjęłoaustriackimodelprocedury,worgani-
zacjisamorząduterytorialnegonajwięcejzaczerpniętozPrus,aNajwyższaIzba
Kontrolimiaławielewspólnegozrosyjskąkontroląpaństwową.Wprzypadku
służbycywilnejodwołanosiędowzorówaustriacko-pruskich,wprowadzając
m.in.wymógwyższegowykształceniadlakandydatównawyższestanowiska
urzędnicze[Izdebski2000,s.83].Przepisyprzejściowe,którychcelembyła
szybkaorganizacjasprawnychstrukturzarządzaniapaństwem,zaczęłyobo-
wiązywaćw1918roku.WprowadzonowówczasTymczasowezasadysłużby
cywilnej,którewlutym1922rokuzastąpionoustawąOpaństwowejsłużbie
cywilnej,zwanąpragmatykąsłużbową[Górski2001,s.74].Objęłaonaswoim
zasięgiemprawiewszystkichcywilnychpaństwowychfunkcjonariuszy,zwy-
łączeniemsędziów,prokuratorów,nauczycieli,wykładowcówwyższychuczel-
niorazpracownikówkoleiipoczty;ministrowiepodlegaliustawie,oilekon-
stytucjalubustawyniestanowiłyinaczej.Początkowoustawiepodlegalitakże
funkcjonariuszepolicji,służbywięziennejipracownicymonopolipaństwo-
wych,zczasemjednak,wwynikuuchwaleniaustawszczególnych,zostaliwy-
łączenispodpragmatykisłużbycywilnej.Ustawaz1922rokuwprowadziła