Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Terminologiazwiązanazoczyszczaniem…
47
luźnąziemię,pył,kurzirozdrobnionygruz84.TymczasemsłownikGrimmówobjaśniał
nazwęjakomieszankępyłu,kurzu,drobnychodpadkówbudowlanych,piachuoraz
wszelkichrupieciinwymiotków”usuwanychzgospodarstwdomowych85.
Niezachowałysięprzekazyźródłowe,napodstawiektórychmożnabyłobydociec,
cokonkretniewmiastachpruskichrozumianopodpojęciemnśmiecieuliczne”(nMüll”
,
nGemüll”
,nGemülde”).Jegoszerokikontekstznaczeniowy,pojawiającysięwmateria-
łachleksykograficznych,każeprzypuszczać,żewrzeczywistościdniacodziennegoskład
śmiecimusiałbyćzróżnicowanyiwdodatkuzależnyodwielunieuchwytnychczynników.
Dokładniejszaanalizaakturzędowychdowodzi,żebezwątpieniaodróżnianowyraźnie,
choćniezawsze(itozapewnenietylkonapoziomieterminologii),śmieciuliczneodgruzu
iinnegorodzajuodpadówbudowlanych.Świadczyćotymmogąchociażbyodmienne
sposobypostępowaniazobydwiemakategoriaminieczystościprzyichuprzątaniu86.
Zdarzałysięjednaknielicznewyjątkiodtejreguły;itakordynacjapoświęcona
wywożeniunieczystościzobszaruStaregoMiastawGdańskuz1696r.traktowała
usuwanezposesjiśmieci(nGemüll”)jakopodkategorięodpadówbudowlanych
(nGrause”)87.Widaćtotakżewkontrakciezawartymw1757r.przezstaromiejskąRadę
zprywatnymprzedsiębiorcą,któryprzejąłwywóznieczystości88.Natomiastwedyk-
ciez1750r.,ogłoszonymwzwiązkuzpilnąpotrzebąwywiezienianadmiernychilości
ziemizulic,zakwalifikowanojedogrupyśmieciulicznych(nMüll-Erde”)89.
WsłownictwieurzędowymmiastPrusKrólewskichXVI-XVIIIw.termintensto-
sowanybyłdośćczęsto,bostanowiniemal11%występującychwprzebadanymmate-
rialeźródłowympojęćsanitarnych.Śmieciulicznewymienianebyłyjakojedenzpod-
stawowychskładnikównieczystości,októrychusuwanieiwywóztroszczyćsięmiały
władzemiejskie90.SzczególniewidocznejesttonaprzykładzieToruniawXVIIIw.,
gdziewproklamachwzywającychmieszczandouprzątaniauliciposesjiwręczstan-
dardowoposługiwanosięzbitkąterminologicznąngnojeiśmieci”używanąwcharak-
terzeogólnegookreślenianieczystościulicznych91.
84Adelung,Bd.3,Sp.305;Krünitz,T.91,s.535-536.Zob.teżHenning,s.83.
85Grimm,Bd.5,Sp.3289.
86nkoedt,grueB,gemölleumbefewasdaBsunst[en]sienmoge”-APG,300,93/25,s.656;300,
93/53,s.10;nMist,loseErde/Grus/MüllundandereUnreinigkeiten”-BGPAN,Od5709.8º,adl.60;
APG,300,10/76,k.301r-301v,317r-317v;APG,300,41/10,s.148-149;369,1/36,s.151-153;nallerMist,
GemüllundGruB”-APT,II/I,108c,s.201.
87nGrauseundandernGemüllvondenBaustäten”-APG,300,R/Q,21,art.XIII,k.99r-99v.
88nkeinGruBoderReparirungderHäuserherrührendesGemülde”-APG,300,41/153,k.37r.
89APG,300,R/Mm,3,s.543.
90nmist,mülle,nochandereunsauberkeit”-APG,300,58/120,s.512,548;nUnflatundGemüll”-APG,
300,R/Q,21,k.97r;ngemüllundunlust”-APG,300,10/54,k.416v-417r;300,R/P
,12,s.939;APG,300,
41/153,k.39v;nMüll,MistoderandernUnlust”-APG,300,93/11,s.239-240;APG,300,41/10,s.148;
nUngemül,Mist,StrohunddergleichenUnreinigkeit”-APG,492/1221,s.260;nallesGemüllundUnrei-
nigkeit”-APG,369,1/36,s.127;nUnreinigkeitenalBStroh,Gemüll”-APG,369,1/76,s.794.
91nallgemuhlundMist”-APT,II/II,5a,k.76r;nMiasto[…]gnojemyśmieciamynapełnione
jest”-APT,II/I,108a,s.1;nindieBachekeinenMistnochGemüllewerfen”-APT,II/II,12a,s.235-236;
nnaRynekywBachęanignojowanismieciwyrzucac”-APT,II/II,20a,k.194r.
