Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1
Poczekalnia,czyliwstęp
Otojestpismodziśpisanewnocy,
CzytajWaść!Jatymczasemnakońsiędę1
J.Słowacki,Beniowski
Skąd
Tematprzestrzeni,sposóbjejprezentowaniaczyjejwpływnapsy-
chikębohaterównaderchętniebyłpodejmowanyprzezliteratu-
roznawcówwlatach70.XXwieku.Wnastępstwiebadańwzrosłaświadomośćroli
przestrzeni(iczasu)wkształtowaniuznaczeniacałegoutworu.Jejpozycja,dotądmargi-
nalizowana
2
,stopniowonabierałaznaczenia.Rozpoznawaniekonstytutywnychelementów
świataprzedstawionegoprzestrzeni,ichwpływnakreacjębohaterazajmowałybadaczy
zarównozeWschodu(Bachtin,Łotman),jakiZachodu(Eco).Organizowaneliczniekon-
ferencjeisesjepopularnonaukowebyłydowodemszerokiegozainteresowaniabadawczego.
Zczasempunktciężkościopisywaniaprzestrzeniprzesunąłsięznuniwersalnego”
,antro-
pologicznegonakonkretny,miejscowy.Wynikałotozprzyjęcianowejperspektywyba-
dawczejzwiązanejzestudiamipostkolonialnymi.Obecnieliteraturoznawcynajczęściej
omawiająkategorięprzestrzeniwkontekściebadańtożsamościowychijejzwiązkuzlite-
raturą,geopolitykączytopografiąkulturową3.
Opisanazmiananiewynikajednakzfaktu,żeantropologiczneujęcieopisuprze-
strzenizostałozamknięte,awszystkiejegoaspektyomówionewstopniuwyczerpującym.
Wprzekonaniuautorawartosięnadnimjeszczerazpochylić.
Dokąd?
NapoczątkubyłaprzeczytanaprzezemniepracaR.Zimanda
Tyrmand54
4
dotyczącatopografiiWarszawywpopularnej(bar-
dziejwtedyniżdziś)powieściLeopoldaTyrmandaZły.Zimandwykazałwniej,żeautor,
opisującwędrówkipowieściowychbohaterów,kierujesięselektywnymsystememprzedsta-
wianiaprzestrzeni.Otóż,biegakcjiomijawszelkiearchitektoniczneśladyobecnościkomu-
nistówwstolicy.Mimożepowieśćzostałaokrzykniętajednąznajbardziejwarszawskich,
1J.Słowacki,Beniowski,Wrocław-Warszawa-Kraków1996,PieśńIV,s.289-290.
2Jeszczew1942rokuR.Petschpisał:nDlasiebiesamejprzestrzeńniemaracjibytu,leczistniejejedynie
wodniesieniudozdarzeniaiakcji”;R.Petsch,Czasiprzestrzeńwopowiadaniu[w:]R.Handke(red.),
Teoriaformnarracyjnychwniemieckimkręgujęzykowym,Kraków1980,wyd.II,s.104.
3Por.E.Rybicka,Odpolitykiprzestrzenidopolitykimiejsca.Zwrottopograficznywbadaniachliterackich,
nTekstyDrugie”
,z.4.
4R.Zimand,Tyrmand54[w:]R.Zimand,Wojnaispokój:szkicetrzecie,Londyn1984.
Dokąd?
7
