Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
toprzecieżczytelniknieznajdziewniejnazwy:PałacKulturyiNauki
5
!Artykułtennie
tylkounaoczniłmi,żepisarzpełnifunkcjękreatoraprzestrzeninawetwpowieściach
rozgrywającychsięwrealnejscenerii,takzwanychobyczajowych,aleprzedewszystkim
wskazał,iżsamaprzestrzeńmożebraćudziałwtworzeniuznaczeniautworu.
Ztegopunktuwidzeniapodróżbędziesekwencjązmieniającychsięprzestrzenimniej
lubbardziejdoprecyzowanych,zautonomizowanych.Przestrzeni,które,wyznaczającko-
lejneetapywędrówki(naczelezetapempoczątkowymikońcowym),albomodyfikują
charakterwędrowca,albopomagająwjegoweryfikacji.Przyczymwyraźnedookreślenie
punktuwyjściaidojściajakkolwiekbardzocharakterystycznedlaliteraturwcześniejszych,
obecnieuległoświadomejdeprecjacji.Odebranienadrzędnejpozycjitymskładowym
podróży(ikompozycjiutworu)wiążesięzmanifestacjązagubieniaaksjologicznego
współczesnegoczłowieka.
Zjednejstronyliteraturapodjęła,czyraczejprzejęła,zmitologicznychpodańjużna
samympoczątkuswojejhistoriischematpodróżyjakowygodnysposóbprezentowania
sekwencjiprzygód.Wtokujejprzekształceńzostałowykrystalizowanychwieleodmian
gatunkowych,wielewariantówukazywaniawędrówki.Zaowocowałotoniezliczonąlicz-
bąutworówijednocześniemimowolnymzestarzeniemczywyczerpaniemwzorcakom-
pozycyjnego,wktórympodróżstanowidominantę.Zdrugiejstronymamydoczynienia
zprzeciwnątendencją:powstawanianowychtoposówopartychnaarchetypicznymwzorcu
podróżowania.PrzykładowonaliteraturępolskąXIXwiekuwpłynęłaemigracjapolitycz-
na,którapowołaławzorzectułacza-żołnierza,niezawinionegowygnańcaprzemierzającego
świat,nigdzieniemogącegoodnaleźćodpowiedniegomiejscadlasiebie,ponieważjedyne
miejsce,dojakiegopragniedotrzeć(ndom-Polska”),jestmuzabronione.
WwiekuXXpoczuciewydziedziczeniaprzezwypadkihistorycznezostałopogłębio-
nepoprzezutratęorientacjiwsystemiewartości.Tozkoleiprzyczyniłosiędoidealizacji,
mitologizacjidomu:nprzestrzenidzieciństwa”
.Przestrzeńtawrozmaitysposóbzestawiana
zprzestrzeniąnarzuconąprzezhistorięwykazywałaswojąwyższość.Tyletylkożebyła
niedostępnawprzeciwieństwiedojaknajbardziejrealnychterenów,wktórerzuciłbieg
historii,najczęściejpisanejprzedwielkienH”
.Wreszciewlatach90.XXwiekumieliśmydo
czynieniazmasowympowstawaniempozycjiksiążkowychdotyczącychtakzwanychma-
łychojczyzn.Siłąnapędowąwrozwojutejżeliteraturyjestszczerabądźudawananostalgia
zaprzeszłością.Bohaterowi,inaczejniżwewcześniejszymmodelu,nieobcesąokreślo-
newartości,którychkorzeniedostrzegawłaśniewswojejnmałejojczyźnie”(porzuconej
czyzagubionejwprzeszłości).Jednakbohaterniepotrafiichkontynuowaćlubodtworzyć
wdojrzałymżyciu.
Ciekawieztegopunktuwyglądaobserwacja,żeautorzytychksiążek-częstobędąc,
zróżnychzresztąprzyczyn,nrasowymi”globtroterami-sławiąwnichosobnośćiza-
mkniętośćokreślonychprzestrzeni6.
5
Zimandzauważa,żeTyrmandświadomie(iironicznie)miejsce,wktórymznajdujesięPałacKul-
turyiNauki,określamianemnajwiększegoplacuEuropy:zmianaorientacjizwertykalnejna
horyzontalną.
6Tymsamymniejakozaprzeczającpotrzebiewędrowania!
8
I.Poczekalnia,czyliwstęp
