Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Zacznęodpewnejdawnejlektury.Przedponadtrzydziestulaty,
jakostudenthistoriinaUniwersytecieWarszawskim,zacząłemczytać
nowe,pełnewydaniePamiętnikówKajetanaKoźmiana.Czydziewięt-
nastowiecznypamiętnik,któregoautor–wyższyurzędnikipoeta–
jużzażyciabyłuznawanyzanudziarza,możenaprawdęzaintereso-
wać,anawetporuszyćdwudziestolatka?Nieprzesadzajmy–znałem
książkiatrakcyjniejsze.Ajednaktekstzaintrygowałmnie,itozainte-
resowaniewjakiejśmierzewpłynęłonamojązawodowąprzyszłość:
kiedyokazałosię,żemammożnośćpracynaddoktoratem,skupiłem
sięnapoczątkachpolskiegokonserwatyzmu,awśródpostaci,któ-
rymisięzająłem,znalazłsięiKoźmian.Wracałemdoniegopóźniej
wielokrotnie.
Pamiętnikibyłypisanewpierwszejpołowielatpięćdziesiątych
XIXwieku.KajetanKoźmianzmarłw1856r.;jegosynAndrzej
Edwardprzygotowałwkrótcerękopisdopublikacji.Dwapierwsze
tomyukazałysięw1858r.,tomtrzeciw1865r.Autordałwydawcy
wolnąrękęcodoDrozsądnegowyboru”zpozostawionegoprzezsie-
bietekstu,wydawcazaśskwapliwieskorzystałztejmożliwości(co
byłozresztązgodnezobyczajamiepoki).Wieleusunął,trochędopi-
sał1.Chciałuniknąćskandalu,gdyżwkilkukwestiachpoglądyojca
wyraźnieodbiegałyodtego,cowpołowiestuleciastanowiłoświeży,
aledobrzejużugruntowanykanonpolskiejpoliticalcorrectness.Starszy
Koźmianniecierpiałromantyzmu,Mickiewicza–któryuschyłku
życiapamiętnikarzazyskiwałstatusnarodowegowieszcza–uważał
zatrucicielaumysłów,caraAleksandraIchwaliłjakodobroczyńcę
Polaków.Tegorodzajuopinie,wypowiadanebezosłonek,zbrutalną
bezceremonialnością,zpewnościąwywołałyby,oględniemówiąc,nie-
przychylnąreakcję.Zdzisiejszejperspektywywidaćjednak,żewgrę
wchodziłynietylkostandardypatriotycznejprzyzwoitości.Kajetan
Koźmianangażowałsięwgłębszyspórzepoką,wktórejprzyszłomu
dożywaćswoichdni.
