Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
bywałyiwiększecyklepowieściowe:KomedialudzkaBalzaka
obejmuje95utworów;cyklZoliskładasięzdwudziestuparu
dubeltowychtomów.Alezwiązekposzczególnychczłonówinnytam
jestniżuProusta.KażdyutwórBalzakazyskujeniewątpliwie
wzwiązkuzcałością,aleniemabezpośrednichstosunkówmiędzy
dajmynatoOjcemGoriot,EugeniąGrandetaKawalerskim
Gospodarstwem.TożsamouZoli;każdapowieśćcyklustanowi
odrębnącałość,zodrębnymifigurami,awęzłykrwimiędzyczłonkami
rodzinyRougon-Maquartsądośćnieistotneidlaczytelnikaobojętne.
InaczejuProusta.Tuciągłośćopowiadaniajestścisła,aplan
skomponowanyzzadziwiającąprecyzją;motywyprowadzonesązcałą
sztukąkontrapunktu.Jeżelinaszastanowijakiśszczegółwjednym
zpierwszychtomów,możemybyćpewni,żeznajdziemyjego
odpowiedniklogicznywktórymśznastępnych.Nicniejest
powiedzianeanipokazanenapróżno;wszystkograprzezcałyczas,
ażwreszcieznajdzieswójostatecznysenswprzejmującej
instrumentacjifinału.Wiemzdoświadczenia,apotwierdzają
mitozwierzeniawieluczytelnikówProusta,iżkiedysięgoczyta
porazpierwszy,wielerzeczyuchodzinaszejuwagi;alekiedy,znając
jużcałośćlubbodajwiększąjejpartię,uczynimysobietęprzyjemność,
abywziąćnanowoktóryśzpoprzednichtomów,odkrywamynowe
perspektywy,nowąmyślwkażdymniemalszczególe,rozumiemy
wszystkoinaczej.Itojestjednaznienajmniejszychrozkoszy
intelektualnych,jakiedajetalektura.
Oczywiście,podziwiającwspaniałąkonstrukcjędzieła,niepodobna
zamykaćoczunaprzeobrażenie,jakiemuonouległopomiędzy
wydrukowaniemczęścipierwszejanastępnych.Skoropierwszaczęść
—WstronęSwanna—pozostaławdawnejpostaci,dalszezaśtomy
rozrosłysięwczwórnasób,zrozumiałejest,żepierwotnyplanmusiał
ulecpewnejdeformacji—conajmniejwswoichproporcjach.
Rozszerzająchoryzontdoświadczeńpisarzaokilkalat—itojakich!
—nowapracanadrękopisemwzbogaciłajegospojrzeniewstecz
mnóstwemnowegomateriału,któregokończącutwórswójwr.1912
niemógłnawetprzeczuwać.Stądnawetpewnerysywdziele,którego
dwieredakcjepowstaływtakróżnychepokachiróżnychstanach
ducha.Ukazałasięniedawno(1934)książkaprof.FeuilleratComment
MarcelProustacomposésonroman,wktórejnazasadziepracowitego
zestawieniatekstówautordochodzidorozróżnienia„dwóch
Proustów”.Nawetstyljegonosiśladynieustannejpracy,wktórej
