Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
„Mieszaninyobyczajowe”-największyskandalliteraturypolskiegoromantyzmu
29
nieuczciwymekonomemitd.24PlanowanadyskusjaoprzyszłościPolaków
wrzeczywistościzamieniłasięwflpraniedomowychbrudów”25albowręcz
odmowępodjęciawyzwaniarzuconegoprzezBejłę.Takwłaśniepostanowił
zachowaćsięwobecMieszaninWincentyPol.Jedenzbohaterówjegosalono-
wegoobrazka,odpowiadającnazarzut,dlaczegoliteracinienapisalijeszcze
nie-Bejły,najpierwlekceważącoporównałRzewuskiegodoflrodzajupo-
śmieciuszek,którychłapaćniepotrzeba,bagnopoktórymsięsnujątrzyma
jenauwięzi”,następniezaśstanowczodeklarował:
PanBejławylazłszynadachkościelny,pokazałświatufigęiwystawiłjęzyk,ktoby
chciałgoukaraćirzucićnaniegokamieniem,otympowiedzianoby,żenakościół
kamieniemrzuca.Zresztąniejestmoimprzekonaniem,żebybyłapotrzebaodpisywa-
nianatakieksiążkijakMieszaninyobyczajoweipowiempaniwtejmierzezdaniemojej
przyjaciółki,zktórąniedawnoopanuBejlemówiłem,rzekłamifltojestbardzodobra
książka,tylkoautorpomyliłsięwtymjednym,żejąpopolskunapisał”;(...)piszącją
popolskupodałjednąrękątruciznę,adrugąlekarstwoprzeciwniej,iwyniósłtylko
ztejsprawydlasiebiesławę,żesiębawiniebardzozaszczytnymrzemiosłem26.
Uwielbianydotejporyprzezczytelnikówpisarzstałsięnegatywnym
bohateremprzeróżnychpomówieńiplotek,zktórychnajboleśniejsząbyła
próbaodebraniamuautorstwaPamiątekSoplicyisugestia,żenieumiepisać
popolsku.KraszewskiwRachunkachzroku1866wspominał:flnieprzyjaciele
Rzewuskiegopowyciągaliniewiedziećskądpotwarze,osobistości,plotki,
skandale...paskwillusykrążyływierszemiprozą.Byłonaprawdęczymna-
wetmniejwrażliwegoczłowiekazniechęcić”27.MichałGrabowskizaśwre-
akcjachnawystąpienieBejływidziałskuteknarodowejswarliwościiumiło-
waniapustosłowia:
Przeddziesięciu,dziewięciulatypanowałounasgłuchemilczeniewliteraturze;prag-
nęliśmywtedygorąco,ażebyustąpiłtenstangrobowy,alenieprzewidzieliśmyza-
24JeszczepolatachpisarzbędziezłośliwiewypominałczytelnikomichflWołyniocen-
tryzm”.Drwił,żeniemusząkażdejaluzjibraćdosiebie,niemusząwszędziedoszukiwaćsię
ukrytychpodtekstówikomentarzywymierzonychwichgodność.WewstępiepowieściŁa-
skaiprzeznaczenieRzewuskizapewniał,żegdypisałoWenecjiczyRzymie,niemiałnamyśli
OdessyaniBerdyczowa,ajegobohaterowie-bliźniętaTorrcalmarniesąbałagułami.H.Rze-
wuski,Doczytelnika.Przedsłowie,w:tegoż,Łaskaiprzeznaczenie,Warszawa1851,t.I,s.I-III.
25AnonimowyautorWyjątkówznotatpewnegopisarzapisał:flNiesprawiedliwiewięcJarosz
Bejłagniewasięnasynówekonomów,którzypokupowalimajątkiodwnukówwyrodzonych
ifrymarczącychnawetgrobaminaddziałów.Tucaławinakupującychta,żemielipieniądze;
agniewp.Jaroszapodobnydogniewustarejkokietki,którapatrzącwzwierciadłowidzącna
miejscustarożytnychwdzięków,którymijaśniała,siwiznęizmarszczkiipróchno,zżymasię
ikrzywinatekobiety,którymBógdałmłodośćipiękność”.flTygodnikPetersburski”1842,
nr30,s.168.
26W.Pol,Nieźlisąludzie.Obrazzżycia,w:tegoż,Obrazy,Lwów1845,s.223-224.Jeszcze
w1851r.ZygmuntKrasińskipisałwliściedoBronisławaTerntowskiego:flNiemacooddzia-
ływaćprzeciwkoHenrykowiRzewuskiemu-powszechnaijednomyślnapogardasamaodzia-
ływajużdośćprzeciwkoniemu”.Z.Krasiński,ListydoCieszkowskiego,Jaroszyńskiego,Trentow-
skiego,oprac.Z.Sudolski,Warszawa1988,t.II,s.216.
27J.I.Kraszewski,Rachunkizroku1866,Poznań1867,s.366-367.
