Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
„Mieszaninyobyczajowe”-największyskandalliteraturypolskiegoromantyzmu
31
postronnychprzeszkód.Jatemuniewierzę.Wszystkomożnapowiedzieć,
dająclekkąuwagęnasposóbwyrażenia”32.
Niesposóbjednakniezauważyć,żeRzewuskisamwalnieprzyczyniłsię
dotego,byczytelnicyflomijali”najistotniejszeproblemypowszechnieprze-
klinanegodzieła.ProwokacyjnystylMieszaninraczejjątrzył,niżzachęcałdo
refleksji,wywódcałościniebyłklarowny,roiłsięodparadoksówiliterackich
metafor,asamautorswąmanifestowanąwyższościąobrażałiodstręczał.
Publicznośćnieprzyzwyczajonaanidotakiegostylu,anidotakichmanier
pisarzaniechciałacierpliwieprzysłuchiwaćsięprawionymjejprzezhrabie-
goimpertynencjom.Nieoznaczałotobynajmniej,żewwielupunktachnie
przyznawanomuracji,dostrzegającwrozważaniachRzewuskiegoziarno
bolesnejprawdy.NakwestiętęzwracałuwagęTadeuszBobrowski,który
ironiczniepodsumowałtoczonewówczasdebaty:
Niktniemógłdowodniezaprzeczyć,żewMieszaninachdużobyłoniestetyprawdy
wodmalowaniuwadspołecznych!Ludziemyślącyidobrejwiaryniemoglioskarżać
autoraofałszywyobraz,zarzucilimuwięc,żeflrzeczbyłanienaczasie”(...).flPrawda
nienaczasie”-jakgdybyprawdamogłabyćkiedynienaczasie?33
WpodobnejtonacjiodzieleRzewuskiegopisałtakżeTarnowski:flPrawdy
wnimwiele,tegoniemamysobiecoukrywać-takwiele,żeczytając,mróz
przechodzinamyśl,żektowie,możeiwszystkomożebyćprawdą”34.
Nieudasięjednoznacznieodpowiedziećnapytanie,dlaczegotamta
publicznośćniepotrafiłaczyteżniechciałaprzeczytaćMieszaninjakorady-
kalniesformułowanejkatastroficznejwizjiprzyszłościnarodu;wizji,która
równocześniebyławjakiejśmierzetakżewezwaniemdopodjęciadziałań
wcelujeśliniezapobieżenia,toprzynajmniejodroczenianieuchronnychwy-
rokówhistorii.Jakiśpowódmusiałjednakistnieć.Może,jaktosugerujePiotr
Chmielowski,diagnozaRzewuskiegowcaleniebyłanieznana,cowięcej,
znacznaczęśćszlachtynieodbierałapoglądówpisarzajakozdradynarodo-
wej,ajedyniejakokonstatacjęfaktów?35Czytelnikówrozemocjonowanych
paszkwilanckimtonemcałościwcaleniemusiałyrazićsłowaoflwtopieniu”
ziempolskichdowielkiegoRosyjskiegoImperium,owłączeniukulturypol-
skiejdowielkiejsłowiańskiejwspólnoty.Możetepoglądynieraziły,boczy-
telnicy,jeśliichczęściowoniepodzielali,toprzynajmniejdobrzejeznaliijuż
wjakiejśmierzewswymcodziennymżyciurealizowali?Jaktrafniezauważa
WojciechKarpiński,oburzeniewywołałfakt,żeto,oczymwszyscywiedzie-
32MichałaGrabowskiegolistyliterackie...,s.318.ListdoJ.I.Kraszewskiegoz30czerwca1843.
Trzebajednakpodkreślić,żeGrabowskijakojedenzpierwszychpojąłzasadyezopowegopisa-
niaowspółczesności,młodsipisarzeipublicyścimusielisięichdopierouczyć.
33T.Bobrowski,Pamiętnikmojegożycia...,s.182.
34S.Tarnowski,HenrykRzewuski...,s.515.ORzewuskimjakoflukraińskimLawaterze”,któ-
ryzdejmujeobrazkiznatury,pisałLeszekDunin-BorkowskiwswejParafiańszczyźnie(Wroc-
ław1843,t.1,s.69).
35P.Chmielowski,HenrykRzewuski...,s.190-191.
