Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
WświeciepowieściHenrykaRzewuskiego
li,głośnowypowiedziałcenionypisarzonieposzlakowanejdotejporyopinii
patrioty:
Głośnewypowiedzenietychwnioskówprzeraziłoioburzyłospołeczeństwo.Aprze-
cieżcicharealizacjatakiejpostawybyłazjawiskiemczęstymiwłaśniebezgłośnego
wypowiedzeniaiskrytykowaniatrudnymdouniknięcia.Rzewuskizdobyłsięnaot-
wartewyrażenieniepopularnychteorii,społeczeństwoniezdobyłosięnawykazanie
ichbłędnościiszkodliwości36.
Namarginesietrzebazauważyć,żenaproblempatriotyzmuśredniego
izamożnegoziemiaństwaflgubernizachodnich”zbytczęstopatrzymyjedy-
nieprzezpryzmatideałówgłoszonychnakartachliteraturypięknej,niezaś
praktykicodziennegożycia.Zapominamy,żemiędzywybuchamipowstań-
czychzrywów(wktórychteżprzecieżniewszyscyuczestniczyli)toczyłosię
zwykłeżyciepodpanowaniemzaborczychwładz;życie,którewymuszało
koniunkturalnewyboryidwuznacznezpatriotycznegopunktuwidzenia
zachowania.AnalizadziełtakichjakMieszaninykażewpanoramicznych
ujęciachdziewiętnastowiecznejkulturypolskiejuwzględniaćtakżekwestie
związaneznarodowymindyferentyzmemczęściziemiaństwaiarystokracji,
lojalnościąwobecpanującegomonarchyczychoćbytylkowiernościązłożo-
nejmuprzysiędze,bojakpowiadałRzewuski:licet,sednondecet-przysięgi
wolnołamać,aleniewypada...37
RozważającmeandryrecepcjiMieszanin,trzebazadaćpozornienaiwne
pytanie:jaknależałobyzdefiniowaćgatunkowąprzynależnośćtegodzieła?
MożespororacjimieliwspółcześniRzewuskiemuczytelnicy,gdyzaskocze-
nizaproponowanąformułąutworuniemaljednomyślnieodmówiliudziału
wpoważnejdebacie?ChcielikontynuacjiPamiątek,chcielibeletrystykiiwta-
kiejteżkonwencjiczytalinowedziełohrabiego.Mieszaninyswymstylem,
formąiświadomieprzerysowanąpamfletowątonacjąlepiejwpasowywały
sięwgatunkowykontekstmoralistykiobyczajowej,literackiejeseistykiniż
poważnychrozprawpolitycznych.Niezwykleuderza,żewświetletamtych
dyskusjiMieszaninyodbieranebyłyjakowypowiedźniepolitykaifilozofa
historii,aleraczejbawiącegosięwkaznodziejęliterata,któregogrzechem
jestbrakmiłosierdzia,pryncypialnośćinieumiejętnośćformułowaniapozy-
tywnejdiagnozyprzyszłości.Mieszaninywięc-patrzącztejperspektywy-
postrzeganebyłynietylejakopoważnytraktatpolityczny,ileraczejzbiór
esejów38.GdybyspojrzećnawyklętedziełoRzewuskiegojaknautwórlite-
36W.Karpiński,PolskaaRosja...,s.20.TakżeKazimierzBartoszyńskizwróciłuwagę,żeflpi-
szącomoralistycznejipolitycznejzawartościMieszaninBejły,trudnoniepochylićczoławobec
pełnejzgorszeniazgrozy,zjakąpowitałatodziełoszlacheckapublicznośćczytającapołowy
XIXwieku”.K.Bartoszyński,Opolskiejliteraturze„zaprzecznej”.UwagiotwórczościHenrykaRze-
wuskiegoiAndrzejaKuśniewicza,flPamiętnikLiteracki”2010,z.2,s.34.
37H.Rzewuski,Mieszaninyobyczajowe,Wilno1843,t.II,s.18.
38Wartododać,iżzaskakującopodobnychdoczytanychwówczasicenionychEsejówFran-
cisaBacona.RzewuskiniebyłwielbicielemtwórczościBacona,alemógłodwoływaćsiędo
niejzapośrednictwemrozprawyswegomistrzaJosephadeMaistre’aExamendelaphilosophie
