Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
WświeciepowieściHenrykaRzewuskiego
DlaGrabowskiegowięcnajważniejszadlawymowyMieszaninokazywałasię
szczerośćautoraijegogorącezaangażowaniewsprawypubliczne,wżycie
obywatelskiewłasnejprowincji.Emocjonalnatonacjaibezkompromisowość
wywodumiałyzyskiwaćpotwierdzeniewwyborzeotwartej,konwersacyjnej
formułyliterackiej,którajakgdybyzapraszadowspółudziałuwdyskusji,
prowokujedorefleksji.InterpretacyjneintuicjeGrabowskiegozyskującie-
kaweoświetleniezasprawąAndrzejaŚlisza,którypodważyłwcześniejsze
ustaleniabadaczyiwykazał,żeurządmarszałkaszlachtyżytomierskiejRze-
wuskipełniłniewlatach1833-1836,alewybranynańzostałdopierowmaju
1841roku41.Jeślitoprawda,tomożenależałobyspojrzećnaMieszaninyjakna
deklaracjęsilnegoświeżozdobytympoparciemswychwyborcówpolityka,
któryprzymierzasiędoprzeprowadzeniafundamentalnychreform.Miesza-
ninyzaś,piętnującnajpoważniejszepatologiewspółczesności,mogłybywtej
perspektywiezostaćodczytanejakoostrzeżenieprzedzbliżającąsiękatastro-
fąizachętadodziałanianarzeczratowaniazagrożonejwspólnoty.
Narzeczświadomegooperowaniajawniebeletryzowaną,otwartąfor-
mąkonstrukcjicałości,formąprowokującąwręczczytelnikówdodyskusji,
przemawiatakżeprzemyślanataktykaretorycznaRzewuskiego.Zarów-
noMieszaniny,jakipóźniejszepublicystycznewypowiedzipisarzaGłosna
puszczyiTeofrast42zostałyopatrzonewielceznaczącymitytułami,oplecione
sieciąmottorazujętewramyprzedmów,pomówczyinnychwypowiedzi
nastawionychprzedewszystkimnacelperswazyjnyipróbęwyprzedzenia
spodziewanychuwagioskarżeńczytelników.Jużsamtytułflmieszaniny”
możnakojarzyćzłacińskimsatira,satura-rozmaitość,mieszaninaorazoczy-
wiściesatyra,czyliliterackiezniekształcenieobrazuwceluwyeksponowania
pewnychcechizjawisk,którezostanąwutworzepoddanepodrozwagęczy-
telników.Tytułtenpodpowiadatakżeeseistycznąwieloznacznośćiułam-
kowośćobrazuprezentowanegoświata.Jegorzeczywistawartośćujawnia
sięjednakdopierowzderzeniuzdeklaracjąautora:flopisujęwielkąepopeję
życiaobywatelskiego”(I,41).Tozaśoznacza,żeokreślenieflmieszaniny”
odnosiłosięwrównymstopniudoliteracko-satyrycznegoukształtowania
tekstu,jakidochaosuowegoopisywanegoflżyciaobywatelskiego”,suge-
rującjegodekompozycję,zatraceniewyrazistejhierarchii,zaburzenieładu
iporządku43.Zastanawiatakżewybórwyraźnienieszczelnegopseudonimu.
Wcaleniemiałonskrywaćnazwiskatwórcy,powszechniebyłowiadomo,
ktojestautoremMieszanin.Niemaldlawszystkichbyłojasne,żezapostacią
narratoraskrywasięsamRzewuski.FeliksZieliński,recenzentflBiblioteki
41A.Ślisz,HenrykRzewuski...,s.224,przypisnr9.
42ZdaniemMieczysławaInglotamottaiprzedmowydotychdziełwyraźniewskazują,iż
Rzewuskistylizujesięnakaznodziejęibezkompromisowegoorędownikaprawdy.Teofrast
(mówcaBoży),flgłosnapuszczy”(określenieśw.Jana)podpowiadałykontynuacjępostawy
PiotraSkargi.Zob.M.Inglot,Spowiedźkolaboranta(O„Mieszaninachobyczajowych”HenrykaRze-
wuskiego),w:Pograniczekultur,red.Cz.Kłak,Rzeszów1997,s.71-72.
43WtymsensiemożnamówićtakżeonawiązaniudoMélangespolitiquesR.deChateau-
briandaz1828roku.
