Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
WświeciepowieściHenrykaRzewuskiego
na”utworu(tuważnajesttakże,tylkonapozórżartobliwa,Scenawksięgarni
Glücksberga,mogącasłużyćzaprzemowę-pojawiająsiętuAngeloiDiavolo,
porównanidostronwprocesiekanonizacyjnym,przedmiotemichsporusą
intencjeautoraMieszanin)ujawniaświatopoglądizamiaryautora-moralisty,
uzasadniaostrośćformułowanychsądów,aleteżponiekądprojektujeadre-
satautworu.Jestnimwyraźniezdefiniowanyczytelnik-szlachcic,Woły-
nianin,ktośprzejętytroskąoswąprowincję,oswąmałąojczyznę.Tyleże
wprzeciwieństwiedoautoranieodważyłsiędotądotwarcieigłośnozapro-
testowaćprzeciwobserwowanymwynaturzeniom.Towłaśniemiędzytak
zaprojektowanyminarratoremiczytelnikamitoczyćsiębędzierozpisanana
kartachMieszaninrozmowaowspółczesnymimWołyniu-Polscewminia-
turze50.Rzewuskiniekrył,żezależałomu,byosiągnąćwrażenie,iżzabiera
głoswimieniuwielkiejtradycjiprzeszłości,aleteżiwimieniuśrodowiska
flstarych”Wołynian,zpokolenianapokoleniezwiązanychztąprowincją,
którzyteraznajczęściejskrycipodworachzprzerażeniemobserwująupadek
obyczajówiinstytucjiżyciaspołecznego.Pisarzuprzedzałargumentyswych
przyszłychkrytyków,przewidywał,żezostanieoskarżonyoprzesadę,pasz-
kwilanctwoczywreszcieoflpaskudzenie”rodzinnegogniazda.Zwielkim
zaangażowaniemibardzoemocjonalniebroniłswegoprawadoszczerego
iwyrazistegoartykułowaniaopiniinatematwspółczesnych.flAutor-pi-
sałRzewuski-niejestanisłużalcem,aniniewolnikiemspołeczeństwa,by
nikczemnympochlebstwemwpraszałsiędołaskawychwzględówswoich
czytelników”(I,5).PolatachwpozostawionychwrękopisieTeterowiankach
będzietakżeodpierałzarzutyosugerowanąnienawiść,jakąmiałżywićdo
swegonarodu:
(...)ci,którzynasposądzająotaknikczemneuczucia,nieznająsercaludzkiego.Czło-
wiekniejestzdolnyuprawiaćjęzyknarodu,któregoniemiłuje,możesięwnimćwi-
czyć,oddawaćmunależnąsprawiedliwość,aleniebędzienimwynurzałciągleswo-
ichmyśli(...)51.
Rzewuski-pisarz,wołyńskiobywatel,miłośnikhistoriiitradycji,mar-
szałekpowiatużytomierskiego,przedewszystkimdbającyoswedziedzic-
twoszlachcic,jakoautorMieszaninstawiasięwsytuacjiczłowiekaniemal
przymuszonegodogłoszeniabolesnejprawdy,przyjmujewięcrolęflurzęd-
nikapublicznego”,któryjestzobowiązanydofldopełnieniaswojegopo-
wołania”(I,5),zobligowanydogłoszeniaprawdy.Kreślącponureobrazy
współczesności,karykaturalniejązniekształcając,pisarzwywiązywałsię
50TozawężeniehoryzontudoWołyniajestbardzoświadomeikonsekwentne.Obrazki
rodzajowe,którezawierałyopisyzjawiskspołecznychczyportretytypowychpostaci,niemal
wyłączniekoncentrowałysięnakwestiachcharakterystycznychdlaWołynia,alerównocześnie
Rzewuski,stosującfiguręparsprototo,dokonywałuogólnieniaiwostatecznejinterpretacjijego
spostrzeżeniastosowałysiędocałegonarodu.
51H.Rzewuski,Teterowianki,czylilistypowiatoweprzezRajmundaHreczkę(powst.ok.1843),
BN,Rkps,sygn.II6052,k.2-3.
