Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Słowowstępne
zBayreuth?Każdorazowomusielibyśmydojśćwtegotypurozważaniachdo
wniosku,żepowstałewkręguniemieckimdziełainspirowaneWagneremsą
bogatsze,wpełniejszysposóbomawiająwybranąkwestię,wchodząwszereg
wewnętrznychdialogówzinnymiutworami.Zbytecznebyłobychybakon-
kludowaćwtymmiejscujakbladonatymtlezarysowałybysięśladypolskie.
Ostatnim,alenienajmniejważnymniebezpieczeństwem,któregopozwala
uniknąć–przynajmniejdopewnegostopnia–założonaprzezemniemarginali-
zacjakontekstówniemieckich,jestuwikłaniepostaciWagnerawbolesnąkwestię
ideologicznązwiązanązfaszyzmem.Fakt,żekompozytorzmarłw1883roku,
awięcnasześćlatprzednarodzinamiswojegonajsłynniejszegowielbiciela,nie
uwalniagoodmoralnejodpowiedzialnościzaideologiępangermańską,którą
wszczepiłwswojedzieła,antysemityzm,któryotwarciegłosił,rasizm,który
gopociągał
2
.Oceniającgozperspektywymoralnej,trudnobyłobyzachować
obiektywizmsądówestetycznych.Historiadwudziestegowiekudałanamgorzką
lekcjętego,jakieniebezpieczeństwagrożąwzwiązkuzrelatywizowaniemnorm
moralnych.Wagnerzaś,doczegozresztąwypadnieszerzejsięodnieśćwczę-
ścipoświęconejjegoliterackimbiografiom,jestartystąwnajwyższymstopniu
wątpliwympodwzględemetycznejkwalifikacjijegopoglądówiniektórych
czynów.Zkoleinacjonalistyczneaspektyjegoświatopoglądu,włożonewusta
bohaterówjegodzieł,ugruntowująceniemieckiepoczuciewyższościipod-
sycającenastrojeksenofobiczne,stanowiąwyrazistezapleczedlainterpretacji
wrozdzialepoświęconymtłumaczeniomlibrettWagneranajęzykpolskiiznajdą
takżepewnedopowiedzeniawczęścizwiązanejzpowieściąwagnerowskączy
wuwagachoprozieIwaszkiewicza.Założeniemcałejksiążkijestjednakto,
bywspomnianeetyczno-ideoweuwikłania,którychwspółcześnieniesposób
uniknąćmówiącorecepcjipostacitegokompozytora,nieprzytłaczałytematu
jegoartystycznego–momentamijaknajbardziejpozytywnego–oddziaływa-
nianakulturęświatową.Owielełatwiejosiągnąćtenefekt,odkreślającprzy-
słowiową„grubąkreską”niemieckąrecepcjęWagneraidyskusjejakietocząsię
wokółniegopodziśdzień–bywspomniećtylkowydanąniedawno,również
wPolsce,książkęautorstwaGottfriedaWagneraoprowokacyjniebrzmiącym
tytuleNiebędzieszmiałbogówcudzychprzedmną.RyszardWagner-poleminowe
3
,
2
OiletrudnoobciążaćWagneraodpowiedzialnościązato,żeestetykajegodziełtakdosko-
naleodpowiadałazapotrzebowaniomaparatupropagandyIIIRzeszy,otylejegoprzed-
śmiertnyzachwytdlatwórcydoktrynyrasizmu,ArthuradeGobineau,byłnietylkofaktem,
aleilogicznąkonsekwencjąpoglądów,którewyznawał,atakżeszerzyłwswoichdziełach.
3
G.Wagner,Niebędzieszmiałbogówcudzychprzedmną.RyszardWagner-poleminowe,przeł.
A.Gadzała,Kraków2014.
~13~
