Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
OddawanedorąkczytelnikanWarsztatyprawnicze–praworzymskie”zaplanowaliśmynietylkojakopomoc
wwykładzie,prowadzonymnapodstawiewydanegoprzezPWNpodręcznikanPraworzymskie.Upodstaw
prawaprywatnego”.Niechcieliśmy,abysłużyłwyłączniejakozeszytćwiczeńwdydaktyce,prowadzonejna
pierwszychlatachwydziałówprawaiadministracji.Opracowaliśmygojakoautonomicznyprzewodnikdla
zainteresowanychproponowanąwnimtematyką.Wobeclicznych,docierającychdonasopiniimamyuza-
sadnionąnadzieję,żesięgnąponWarsztatyprawnicze”aplikanciipraktycy,wspominającyzprzyjemnością
izuznaniempraworzymskiezeswychstudenckichlat.Ufamy,żepropozycjazawartawksiążcebędzieuznana
zaprzystępnąprzeznie-prawników,którzychcielibypoznaćjednąztrzechpodstaweuropejskiejcywilizacji.
NawydziałachprawaiadministracjinWarsztatyprawnicze”przydadząsięwprowadzeniuzajęćzdwóch
przedmiotówobjętychprogramamistudiówprawniczych:praworzymskieiłacińskaterminologiaprawnicza.
Wdydaktyceprawarzymskiegomapomócwanimacjićwiczeńztegoprzedmiotujakodyskursuospołecznej
funkcjiprawaprywatnego,oleżącychujegopodstawwartościach,osensieigranicachkontynuacjiprawa.
Praworzymskiestanowijedenznajbogatszychwdziejachludzkościobszarówdoświadczenia,pozwalają-
cychnategorodzajudyskusję,aprzedstawionewnWarsztatachprawniczych”kazusyniezostaływymyślone
współcześnieinapotrzebynauczanianaIrokuprawa.Pochodzązwystarczającoidlanasbogatejskarbni-
cy,jakąstanowiąrzymskieźródłaprawnicze,azwłaszczanDigesta”justyniańskie.Prócztypowoszkolnych
przykładów,używanychprzezjurystówgłówniejakoilustracjaikomentarz,dajesięznaleźćwielebardzo
złożonychkontrowersji.Szerokadyskusjarzymskiejjurysprudencjinadniminiepozwalaoczekiwać,żeist-
niejetamtylkojednowłaściwerozwiązanie,któremożnabynastępnieegzekwowaćodstudentów.nWarsz-
tatówprawniczych”niezbudowaliśmywszelakojakozbiorutekstów,któremiałybydaćpełnyobrazprawa
antycznegoRzymu.Zewskazanegodoświadczeniawybraliśmyprzypadki,które–naszymzdaniem–ułatwią
studentomzrozumieniepodstawowychpojęćprawaprywatnegoikwestiikluczowychwramachwskazanego
dyskursu.Takzorientowanywybórkazusówopierasięnaczytelnychosiach.
Dostępneczytelnikomwwieluzbiorachprzedstawieniełacińskichmaksymprawniczychrozbudowaliśmy
oodniesieniadowspółczesności.Staraliśmysięteżzaznaczyć,żesąstosunkowoczęstowykorzystywane
wargumentacjiprawniczej,awłaściweimtreściniejednokrotnieznajdująkontynuacjęwkodyfikacjachcy-
wilnych.WskazaneujęcieprezentacjiłacińskichmaksymwydająsięczynićnWarsztatyprawnicze”szczegól-
nieużytecznymwdydaktycezzakresuprzedmiotułacińskaterminologiaprawnicza,któregopodstawowym
celemjestprzedstawieniejejobecnościiużytecznościwdzisiejszymjęzykuprawniczym.
Prawospadkowezkoleipokazujemyzperspektywywykładniostatniejwolizmarłegowobeczmianyoko-
liczności,dojakichdoszłojużpośmiercitestatora:przewidywanychprzezniegoinieprzewidywanych.
Natomiastwkazusachzezobowiązańpowinnobyćwidaćnawetkilkaosi.Popierwsze,rozwójzakresu
ochronyprawnejwrzymskichzobowiązaniachmimodogmatycznychograniczeń,jakiewynikająznomi-
nalizmukontraktowegoideliktowegoorazłączeniauprawnieńzprzyznaniemodpowiedniejskargi.Po
drugie,przekonanie,żezasadasprawiedliwościwymiennej,formułowanateżwsłowach
suumcuique
tribuere
,jestfundamentemijednymzpodstawowychdrogowskazówrozwojuprawaprywatnegownaszej
tradycjiprawnej.Prawozobowiązań,aleteżpraworzeczowedajeplastyczneprzykładytakiejewolucji.
Potrzeciepogląd,żeprawoprywatne–awszczególnościprawoobligacyjne–mazacelpomagaćwpo-
rządkowaniuirozwiązywaniusprawżyciacodziennego.Dlategodogmatycznykształtzobowiązańłączy
sięzposzukiwaniemefektywnychekonomicznie,użytecznychwpraktycerozwiązań.Poczwartemyśl,
żejednymzodwiecznychproblemówprawaprywatnego,znajdującymszeregczytelnychprzykładówna
obszarzezobowiązańjestposzukiwanierównowagimiędzyzasadąsprawiedliwościaekonomicznąracjo-
nalnościąorazprzewidywalnościąprawa.
Autonomicznajurysprudencjaznanajesttylkoprawurzymskiemu,wktórymwykładniastanowiłakolek-
tywnedziełorozciągniętejwczasiewspólnotyprawników.Toteżjednymzgłównychcelównaszejksiążki
jestpokazaniepracyprawnika.WRzymiepolegałaonanawykładniistniejącejwykładni,poddawanejstałej
aktualizacjiprzeznowegeneracjeprawników.Ichdziełastawałysięźródłemprawa,jednakocharakterze
raczejperswazyjnymniżimperatywnym.Metodypracyjurysprudencjiudajesiępoznaćtylkonaprzykładzie
konkretnychrozwiązań,awięcwspominanychwyżejkazusów.Dlategowłaśnieichomówienieorazwska-
zanieantycznych,aprzedewszystkimwspółczesnychodniesień,stanowipodstawękonstrukcyjnąnowych
nWarsztatówprawniczych”.Mamynadzieję,żeczytelnikłatwodostrzeże,dlaczegojurysprudencjastałasię
zbiorowymustawodawcą,którywszelakozamiastrozkazywać–dyskutował.Ponieważzaśtraktujemyprawo
rzymskieprzedewszystkimjakodorobekmyśliprawniczej,szczegółowerozważenieprzynajmniejwybranych
kontrowersjiiprześledzenieniektórychdebatjurysprudencjipozwoli–jaksądzimy–pokazać,ojakiewar-
tościwprawiemożechodzićijakprawosłużyichrealizacji.
5
