Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
JoannaBilińska-Brynk,MilenaHebal-Jezierska,IlianaGenew-Puhalewa
prymarneodnosisiędopercepcjiwzrokowej.Materiałzostałwyekscerpowany
zesłownikówogólnych,frazeologicznychorazkorpusówjęzykowychwymienio-
nychjęzyków.
PojęcieWIDZENIApozostajewzainteresowaniuwielulingwistów,m.in.Je-
rzegoBartmińskiego,AndrzejaBogusławskiego,ZofiiZaroń,JadwigiPuzyniny,
AnnyWierzbickiej,MagdalenyZawisławskiej1.Naszczególnąuwagęzasługujepo-
glądAnnyWierzbickiej,którazałożyłaistnienietzw.elementarnychjednostekse-
mantycznych(atomówmyśliijęzyka,indefinibiliów,ang.primes),doktórychzali-
czyłam.in.WIDZENIE,określającjejakonpredykatmentalny”(zob.Wierzbicka,
2010:101-105,145-146).BadaczkapołączyłaWIDZENIEzwiedząwnastępują-
cysposób:widzieć-Cwiedziećcośoczymśdziękioczom’(dosł.zpowoduoczu,
ang.becauseof)(Wierzbicka,2010:102).
Utrwalonywjęzykuzwiązekwidzeniazwiedząoświeciewidocznyjestzarów-
nowplanieetymologicznym,jakisemantycznym.
Badanejęzykisąbogatewleksemywyrażająceogólnepojęciewidzenia.Jerzy
Bartmiński(2009:108)zauważa,żewpolszczyźnieczasownikówoznaczającychper-
cepcjęwzrokowąjestpowyżejkilkudziesięciu,aichliczbępowiększająjeszczewyra-
zypochodne.Zwracaonrównieżuwagęnapodstawowerozróżnienie,którepozwala
podzielićleksemywyrażające1)widzeniebezrefleksyjne(Cwidziećkogoślcoś’)oraz
2)widzenierefleksyjne(Cwidzieć,żeł’)(Bartmiński,2009:109).Możnaprzypusz-
czać,żewpozostałych,niebadanychprzeznasjęzykachsłowiańskichjestpodobnie.
Wniniejszejpublikacjizajmujemysięwidzeniemrefleksyjnymkojarzonym
zwartościamipoznawczymi,wktórychcentrumznajdujesięprawda,rozumiana
jakopoznanie,wiedzaoświecie(por.Puzynina,1992:150).
2.Związekwidzeniaiwiedzy-perspektywahistoryczno-
etymologiczna
Wspólnotęetymologicznąleksemuwidziećzleksememwiedziećopisuje
WitoldMańczakwSłownikuetymologicznym(patrzniżej).Twierdzion,żeforma
1.osobyliczbypojedynczej*věděCwiem’kontynuowałapraindoeuropejskąformę
1.osobyliczbypojedynczejperfectummedium*odaCwidziałem’
.
widziećcz.vidět,r.videt),scs.видѣтиviděti.Psł.*viděti.Pokrewnestpr.widdai
Cwidział’
,goc.witan,łac.videō,-ēre,irl.ro-fetar,gr.eĩdon,awest.vista-Cznany’
,
orm.gitemCwiedzieć’
.Odtegowidziadło.wiedziećcz.vědět,strus.vědeti,scs.
1PełnąbibliografiępodająJ.BartmińskiiS.Niebrzegowska-BartmińskawrozdzialeDynamika
kategoriipunktuwidzeniawjęzyku,tekścieidyskursie.W:Bartmiński,J.Punktwidzeniawjęzyku
ikulturze.Red.J.Bartmiński,S.Niebrzegowska-Bartmińska,R.Nycz.Lublin:Wyd.UMCS,321-358.
WydawnictwoNaukoweUAM–wszelkieprawazastrzeżone
