Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Słowowstępne
Prawiepółtorastulecia,któredzieliwstąpienienatronZygmunta,Starympóźniej
nazwanego,odśmierciWładysławaIVikatastrofybuntówkozackich,towdziejach
dawnejRzeczypospolitejKoronyKrólestwaPolskiegoiWielkiegoKsięstwaLitew-
skiegookresjejnajwiększejpotęgi,największegoznaczeniamiędzynarodowego
inajwspanialszegoznaczeniajejkultury.Alezarazemtookresdramatycznychzmagań,
bytępozycjęutrzymać.Wzmaganiachtychmiałpodstawoweznaczenieprocestwo-
rzeniasiępierwszegownaszychdziejachspołeczeństwaobywatelskiego,społeczeń-
stwa,dlaktóregoproblemypaństwaiwładzystająsięniezwykleistotnedlażycia
jednostki,rodziny,grupyspołecznej,narodowej,wyznaniowej,kulturowej.Przenikanie
świadomościpolitycznejdopsychikiindywidualnej,warunkowanerozwojemkultury
igospodarki,wnowysposóbkształtujezarazempsychikęelityspołecznej,tozaś
zkoleinadajepotężnyimpulsdalszemusocjalnemu,politycznemu,gospodarczemu
rozwojowikraju.Świadomośćspołecznaigrożącejejpułapkigrająwięcwtymrozwoju
rolęniebagatelną.Wzrostbogactwanaprzykład,przekładającsięnawzrostrozwar-
stwieniaspołecznegoirozejściesięwzorcówkulturowych,rodziistotnekonflikty
polityczne.Zaśichrozwiązanie,przymądrymrozumieniu,iżzgodarujnujeaniezgoda
buduje,żeumiejętnośćradzeniasobiezesprzecznościamijestnieodzownymćwicze-
niemiegzaminemdlakażdejzbiorowościludzkiej,tworzypaństwosprawneicywili-
zacjębogatą.Nienapróżnowśródnajważniejszychźródełupadkutegopaństwa
idekadencjitejcywilizacjiwymienićmożnazjednejstronytragicznąwskutkach
zasadęjednomyślności,zdrugiej-niefortunnąpróbęujednoliceniawyznaniowego,
którataksiępóźniejprzyczynidorujnującegosukcesurebeliiChmielnickiego.
Obokproblemówpsychologiispołecznej,którewówczaswłaśnie,dziękinarodze-
niusięświadomościpaństwowej,wybijaćsięzaczęłynaplanpierwszy,przypomnieć
równieżpragniemyproblemypsychologiiwielkichjednostek,władcówimężówstanu,
wodzówiintelektualistów,którzypsychikęelitytegospołeczeństwakształtowali
iistotnedlaniegodecyzjepodejmowali.
Przekonanie,żehistoriatopsychologia,aDtakżepolityka,codopewnegostopnia
najednowychodzifl,niejestnowe.Sformułowałjewtychsłowachw1924rokuJac-
quesBainville,historykprzezlatapotępianylubprzemilczany,choćjegokonserwa-
tyzmpodwielomawzględamiokazujesięnadspodziewanienowoczesny
wswoimnawiązaniudopaństwa,aniedonarodujakodoczynnikapozytywnie
konstytuującegomateriędziejową.Odwołujemysiędotychpoglądówprzekonani,że
towłaśnieświadomośćpaństwowajestczynnikiemkreującymikształtującymobraz
dawnejRzeczypospolitej,żetoniedostatkitejświadomościsąprzyczynąnie-
dokończeniatejkonstrukcjipaństwowej,awnajdalszejkolejnościijejupadku.Rów-
nocześnie,akceptującwpełniprzekonanie,żedodziejówpolitycznychograniczyć
sięniewolno,podkreślićpragniemy,żeprzywszelkiegorodzajusynteziestanowią
onenaturalnąinajkorzystniejsząośkonstrukcyjnąnarracjihistorycznej,pozwalają
najlepiejukazaćzagadnieniadziejowewichwzajemnympowiązaniu.
7
