Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rzeczpospolitawdobiezłotejwolności
koronne,któredomagałysię
żołduigroziłyrozejściem
się.Przygotowałteżwojsko
doodparcianieprzyjaciela.
10lipcapodZbaraż
nadciągnęłaarmiatatarsko-
-kozacka.Jejliczbabywa
przesadniewyolbrzymiana
przezhistoryków;ostatnio
znawcatejepokiZbigniew
Wójcikoceniłjąna100-120
tys.,coitakwielokrotnie
przewyższałosiłypolskie.
Obliczasięjenaokoło9tys.,
zczeladzią-na15tys.Tym
Ryc.13.PałacZbaraskich,anastępnieWiśniowieckichwZbarażu,otoczonybastionowymi
fortyfikacjami,wzniesionywgprojektuVincenzaScamozziego,lata1612-1631.
razemwojskopolskiesta-
nęłonawysokościzadania
oblężenie
ibroniłoZbarażazofiarnością,którastałasięwzoremdlawielupokoleń.Wnajtrudniej-
Zbaraża
szychwarunkachodpieranodzielniekolejneszturmy.Załamałsięnawetnajcięższyszturm
w1649roku
z17lipca,przeprowadzonyprzezzmasowanesiłykozacko-tatarskie.Oblegającyprzystąpili
wtedydoregularnegooblężeniazwykorzystaniemwszelkichtechnicznychśrodków,jakimi
dysponowali.Niepomogłojednakaniostrzeliwanieartyleryjskie,anipodkopy.Wyczer-
pywałysięprzecieżsiłyoblężonych,zaczynałobrakowaćżywnościiamunicji.Ostatnie
nadziejewiązanoznadejściemodsieczy.
Nadchodziłaonajednakpowoli.Zawiódłhetmanlitewski,JanuszRadziwiłł,który
wprawdziewkroczyłnaUkrainę,rozbiłoddziałkozackipodŁojowem,aleniemógłsobie
poradzićzezbuntowanymchłopstwemukraińskimipodZbarażniedotarł.Mogłynatym
zaważyć,jakprzypuszczałWładysławKonopczyński,iwysyłanedoń%gładkiesłówka
Chmiela%.OpóźniałasięodsieczzKorony.JanKazimierzwciągulipcawolnoprzesuwał
koncentracja
sięprzezLubelszczyznęnapołudniowywschód.Zbierałysięprzynimoddziałyzaciężne,
głównychsił
któreniezdążyłysformowaćsięnatylewcześnie,bydotrzećdoregimentarzy,orazwojska
polskich
prywatne.DopierozKrasnegostawu,20lipca,wydałkróltrzeciewicinapospoliteruszenie
(byuniknąćkłopotówzeszlachtą).Wrezultaciewoboziekrólewskimmogłazjawićsię
niewielkaczęśćnajbliższychwojewództw.Późno,dopiero6sierpnia,dotarłydoJana
Kazimierza,którybyłwtedypodToporowem,wieścizeZbaraża.Przyniósłjetowarzysz
zchorągwikozackiej,szlachcicwielkopolskiMikołajSkrzetuski.Wchłopskimprzebraniu
przedostałsięprzezobózkozackiidoręczyłkrólowilistregimentarzy,którzyopisywali
bohaterskąpostawęobrońcówZbarażaidramatyzmsytuacji,wjakiejsięznaleźli.Uprze-
dzali,żewojsko%żadnąmiarądalejtygodniawytrzymaćniemoże%.
JanKazimierz,którymiałprzysobiewówczasniewieleponad15tys.wojska(wtym
około10tys.wojskprywatnychipospolitegoruszenia),udałsięnajpierwpodBiały
Kamień,gdzieogłosiłChmielnickiegozdrajcąiwrogiemojczyzny,poczymdopieroskie-
przeprawa
rowałsięnaZbaraż.PrzyprzeprawiewojskkrólewskichprzezrzekęStrypępodZborowem
podZborowem
15sierpnia1649rokuzaskoczyłyjeprzeważająceliczebniewojskatatarsko-kozackie,
ściągniętespodZbaraża.Wojskopolskieponiosłociężkiestraty,jednakprzedpogromem
uratowałajepostawasamegokróla,którywkrytycznymmomenciestanąłzrapierem
przedżołnierzamiipowstrzymałichoducieczki.Otoczonaprzezprzeważającesiły
32
