Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Polskawczasachprzełomu
DomCzartoryskich
Czartoryscy,herbuPogoń,wywodziliswojenazwiskoodmiejscowościCzar-
toryskpołożonejnadStyremnaWołyniu.GenealogiczniesięgalidoroduGiedy-
mina(LubartabądŹKorygiełły),uważalisięwięczarówniemocnoosadzonych
wdziejachLitwyiPolski,jakJagiellonowie.RódosłabłniecowwiekuXV,
kiedyIwanCzartoryskizamordowałksięciaZygmuntaKiejstutowica(1440)
imusiałuchodzićzLitwy.Mimolitewskiegopochodzenia,szybkopoddalisię
kulturzeruskiej(zrutenizowali),oczymświadczyprzyjęcieprawosławia,atakże
piętnastowieczneimionaprzedstawicielirodu:Wasyl,Iwan,Konstanty.Pod
koniecXVIwiekuspolonizowalisięiprzeszlinakatolicyzm;konwersjidoko-
nałJerzyCzartoryski,właścicielKlewania,starostałucki.Jegosynembył
MikołajJerzy,wojewodawołyński,ojcieckardynałaKazimierzaFloriana(zm.
1674)iwojewodysandomierskiegoMichałaJerzego.Czartoryscynależeli
HerbPogoń
dotych,którzypodpisaliaktuniilubelskiej(1569)tytułemksiążęcymidlatego
wolnoimbyłotegotytułuużywać
dziedzicznie.Zczasemstracili
znaczenie,adoodnowieniapo-
tęgiroduprzyczyniłsięKazimierz
Florian,arcybiskupgnieŹnień-
ski.WnukowieMichałaJerzego:
kanclerzwielkilitewskiMichał
FryderykiwojewodaruskiAu-
gustAleksanderzostalisterni-
kamipolitykiugrupowania(Familii)
wXVIIIwieku.AugustAleksan-
derrozbudowałpotęgęmajątko-
wąFamiliidziękimałżeństwu
zdziedziczkąfortunSieniaw-
skichiDenhoffów,Zofią(orękę
bogatejwdowypojedynkowałsię
zKarolemTarłą,pozwalającdwu-
krotniewystrzelićdosiebie,po
RuinypałacuCzartoryskichwKorcunaWołyniu(dawnewojewództwowołyńskie;
czymspytałrywala,czymjesz-
obecnieUkraina),3.ćwierćXVIIIwieku
czemógłbymusłużyć,atonie-
chybniezaimponowałoSieniawskiej).SynemAugustaAleksandrabyłAdamKazimierz,starostageneralny
ziempodolskich,założycielikomendantSzkołyRycerskiej(1765),uchodzącyzajednegoznajbogatszych
magnatównacałymkontynencieeuropejskim,wymienianyjakokandydatdokoronypolskiejpodczasostatniego
bezkrólewia.ZkoleisynemAdamaKazimierzabyłAdamJerzy,ministersprawzagranicznychRosji(1804-
-1806),póŹniejszyprezespowstańczegoRząduNarodowego(1831),anastępniedziałaczWielkiejEmigracji
(HotelLambert).
duchowień-
stwopolskie
wobecstanu
państwa
stwa,zmierzaładozreformowaniaustrojuRzeczypospolitejprzezuzdrowienieparla-
mentaryzmuiwzmocnieniewładzycentralnej.
Drugimposzlachciestanembyłoduchowieństwo.Oczywiście,pierwszemiejsce
zajmowałoduchowieństworzymskokatolickie,zarównoświeckie,jakzakonne;
pozycjaprawnaifaktycznaduchowieństwagreckokatolickiegoiprawosławnegobyła
znaczniegorsza,gdyżniemiałoonodostępudonajwyższychgodnościwRzeczy-
pospolitejibyłozregułyuboższe.Tradycyjnie,conajmniejodXVwieku,wyższe
szczeblewhierarchiikościelnejzastrzeżonebyłydlaosóbpochodzeniaszlachec-
kiego,stądniemożnamówićozasadniczejsprzecznościinteresówmiędzyducho-
wieństwemaszlachtą.
22
