Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Polskawczasachprzełomu
Podstawowawreszciekwestiaodpowiedzialnościiwiny.Wiadomo,iżrozwój
wydarzeń,któredoprowadziłydorozbiorów,ocenianyjestwhistoriografiipolskiej-
jakotymjeszczebędziemowa-zdwóch,przeciwstawnychsobiepunktówwidzenia.
Przedstawicieleizwolennicytakzwanejszkoływarszawskiejpodkreślali,żepaństwo
polskiewłasnymwysiłkiemprzezwyciężyłogłębokikryzys,wjakimznalazłosię
wXVIIIwieku,padłojednakpodciosamiotaczającychjemocarstw;byływięcroz-
biorykonsekwencjąagresji.Zwolennicytakzwanejszkołykrakowskiejkładlinacisk
nawłasnewiny:wytworzeniecałkowicieniesprawnychinstytucjiwładzypaństwowej.
Toowepoważnewadyustrojowe,prowadzącedowewnętrznejanarchii,uniemożliwiły
skuteczneprzeciwstawieniesięzewnętrznemuzagrożeniu.
Argumentyobydwóchnurtówhistoriograficznychciąglejeszczesążywodyskuto-
wane.Autortegotekstuzaliczasiędotych,którzyprzyczynupadkuIRzeczypospolitej
dopatrująsięjużwwydarzeniachpołowyXVIIwiekuinastępującejponichepoce
postępującegoosłabieniaustrojuisiłypolitycznejpaństwa.
Czytelnik,któryniezadowolisięzawartymtuogólnymrzutemokanaproblem
przyczyniskutkówrozbiorów,znajdzienakońcuopracowaniazestawieniepodsta-
wowejliteratury,comożemupomócwwyrobieniusobiewłasnegozdania.
Napotkateżwtymtomienapoglądautora,iżhistoriajakoprocesdziejowystanowi
napewnociągwystępującychposobieipowiązanychzsobązjawiskgospodarczych,
społecznychipolitycznych-alenietylko.Składająsięnaniąprzecieżdziałania
jednostek,itenelementwinienbyćrównieżuwzględnionywtakimstopniu,najaki
zasługuje.Stądbliższauwaga,zjakąpotraktowanezostaływażniejszewowejepoce
dramatispersonae,zarównote,którepołożyływielkiezasługidlapaństwainarodu,
jakitakie,którechoćnawdzięcznąpamięćniezasłużyły,przecieżodegrałyznaczną
rolęwprzebieguwydarzeń.
Wreszcieproblemwyodrębnieniaipołączeniawtymtomieostatniegookresu
IRzeczypospolitejorazdalszychlatpojejupadku,ażdokońcaepokinapoleońskiej.
Wwiększościopracowańmamydoczynieniazwyraźnącezurąperiodyzacyjną:na
roku1795kończysięIRzeczpospolita,aodowejdatyrozpoczynasięepokanazywana
najczęściejDporozbiorowąfl.
Tradycyjnataiwpełniuzasadnionacezurazostałatuuszanowana.Tomniniejszy
składasięzdwóchczęści:dziejówPolskiod1764do1795rokuorazdziejównarodu
polskiegoijegoformustrojowychpotrzecimrozbiorze,doKongresuWiedeńskiego.
Ichpowiązaniewjednymciąguwydarzeńprzypomniećmabowiem,iżDJeszczePolska
niezginęłafl.Podkreślatakże,iżzaborcy,którzywkonwencjipetersburskiejz1797
rokupostanowiliwymazaćDnazawszeflnazwęPolskizmapyEuropy,byliwbłędzie
irychłosięotymmieliprzekonać.
8
